Nguyễn Như Tùng

Tiêu Bích San

Nguyễn Thị Bích Thảo

Trường Đại Học Quốc Tế Hồng Bàng

Abstract

This article aims to investigate the benefits and limitations of applying AI technology to teaching and learning translation and interpretation at Hong Bang International University. The research question is: What are the benefits and limitations of using AI technology in learning and teaching translation at Hong Bang International University? The research method applied is a combination of both quantitative and qualitative. Quantitative data is collected and processed through surveys of lecturers and students' opinions as well as through applying experimental methods to analyze test results. In addition, qualitative data was collected and analyzed through interviews with students about the advantages and disadvantages of applying AI to teaching translation and interpretation. The research results will be a reference for those interested in using AI in the educational environment, especially in the field of translation, contributing to clarifying the benefits and obstacles that AI technology brings. From there, they can apply AI technology appropriately and effectively with current translation teaching methods to improve the quality of teaching and learning translation and interpretation at Hong Bang International University as well as other universities in Vietnam.

Keywords: artificial intelligence (AI), quantitative, qualitative, translation, Hong Bang International University learning (HIU).

Tóm tắt:

Bài viết này này nhằm tìm hiểu lợi ích và hạn chế của việc áp dụng công nghệ AI vào việc dạy và học môn biên phiên dịch tại Trường Đại học Quốc tế Hồng Bàng. Câu hỏi nghiên cứu là : Đâu là những lợi ích và hạn chế của việc dùng công nghệ AI vào việc học và dạy môn biên phiên dịch tại trường Đại học Quốc tế Hồng Bàng? Phương pháp nghiên cứu được áp dụng là phương pháp kết hợp cả định lượng lẫn định tính. Dữ liệu định lượng được thu thập, xử lý qua khảo sát ý kiến của giảng viên và sinh viên cũng như thông qua áp dụng phương pháp thực nghiệm phân tích kết quả các bài kiểm tra. Bên cạnh đó, dữ liệu định tính được thu thập, phân tích qua việc phỏng vấn sinh viên về những ưu nhược điểm khi áp dụng AI vào giảng dạy môn biên phiên dịch. Kết quả nghiên cứu sẽ nguồn tham khảo cho những ai quan tâm đến về việc sử dụng AI trong môi trường giáo dục, đặc biệt là trong lĩnh vực dịch thuật; góp phần làm sáng tỏ những lợi ích cũng như những trở ngại mà công nghệ AI mang lại. Từ đó, áp dụng một cách thích hợp và hiệu quả công nghệ AI với những phương pháp giảng dạy dịch thuật hiện nay nhằm nâng cao chất lượng dạy và học môn biên phiên dịch tại Trường Đại học Quốc tế Hồng Bàng cũng như những trường đại học khác ở Việt Nam.

Từ khóa: trí tuệ nhân tạo (AI), phân tích định lượng, phân tích định tính, biên phiên dịch, Đại học Quốc tế Hồng Bàng(HIU)

1. ĐẶT VẤN ĐỀ

Trí tuệ nhân tạo (Artificial Intelligence - AI) đang nổi lên như một công cụ cách mạng hóa các lĩnh vực và ngành công nghiệp khác nhau trên toàn thế giới. Trong lĩnh vực giáo dục, AI có tiềm năng to lớn để nâng cao chất lượng dạy và học, đặc biệt là trong lĩnh vực dịch thuật. Khi toàn cầu hóa tiếp tục định hình lại thế giới, nhu cầu về dịch giả có đủ năng lực đang tăng lên đáng kể. Trong bối cảnh đó, nhóm giảng viên Bộ môn Ngôn Ngữ Anh, Trường Đại học Quốc tế Hồng Bàng (HIU) cũng nhận thấy tầm quan trọng của việc áp dụng công nghệ AI vào việc dạy và học môn biên phiên dịch nên đã tiến hành nghiên cứu, tìm hiểu về vấn đề này. Bài nghiên cứu này sẽ tìm hiểu những lợi ích và hạn chế cụ thể của AI trong việc học và dạy môn dịch thuật tại HIU; thông qua việc xem xét kinh nghiệm và quan điểm của cả sinh viên và giảng viên, tìm hiểu thái độ của họ đối với việc áp dụng AI vào môn học này, cũng như những tác động đến kết quả học tập và những điều chỉnh sư phạm cần thiết khi dùng AI.

2. TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU

AI là một lĩnh vực nghiên cứu và phát triển các hệ thống máy tính có khả năng thực hiện các nhiệm vụ thông minh mà trước đây chỉ có con người mới có thể làm được. Mục tiêu của trí tuệ nhân tạo là tạo ra các công nghệ và phần mềm có khả năng học hỏi, suy luận, nhận biết, hiểu và tư duy giống như con người[1]. Trong lĩnh vực giảng dạy dịch thuật, các nghiên cứu về lợi ích và hạn chế của việc sử dụng AI để hỗ trợ việc dạy và học đã bắt đầu xuất hiện.

2.1. Lợi ích của việc dùng AI trong dịch thuật

Nhiều nghiên cứu đã cho thấy việc kết hợp khả năng ngôn ngữ của con người với các công cụ dịch thuật được hỗ trợ bởi AI có thể giúp cho giảng viên và sinh viên tiết kiệm thời gian trong quá trình dịch thuật. Theo kết quả nghiên cứu [1] công cụ dựa trên AI có thể tự động hóa các nhiệm vụ lặp đi lặp lại các thuật ngữ quen thuộc, những mẫu câu đơn giản, cho phép sinh viên và giảng viên dành nhiều thời gian hơn cho các yếu tố về văn hóa và ngữ cảnh liên quan đến chất lượng bản dịch. Hơn nữa, các công cụ dịch dựa trên AI có thể cung cấp bản dịch cho sinh viên phản hồi ngay lập tức. Việc phản hồi như vậy giúp học sinh nhận diện và sửa lỗi kịp thời, từ đó cải thiện kỹ năng ngôn ngữ [2],[3]. Các công cụ dịch thuật AI thường kết hợp với từ điển và cơ sở dữ liệu từ vựng phong phú. Sinh viên có thể tra cứu nghĩa, ngữ cảnh sử dụng ngay trên các ứng dụng dịch thuật AI và như vậy sẽ giúp sinh viên hiểu rõ hơn về ngữ nghĩa của từ và mở rộng vốn từ và cải thiện ngữ pháp[4]. Với sự phát triển của công nghệ di động và các ứng dụng dịch thuật AI, người dùng có thể dễ dàng sử dụng và tiếp cận công nghệ dịch thuật ở mọi lúc và mọi nơi [5],[6]. Điều này mang lại tiện lợi và linh hoạt cho người dùng khi cần dịch thuật ngay lập tức. Dịch thuật AI có thể tự động dịch các tài liệu từ các nguồn học tập khác nhau, bao gồm sách giáo trình, bài giảng, bài viết nghiên cứu, v.v. và do vậy giúp đẩy mạnh quá trình học tập bằng cách cung cấp tài liệu đa dạng và phong phú cho người học [7]. Ngoài ra, vì sử dụng dịch thuật AI đòi hỏi người dùng có kiến thức và kỹ năng về công nghệ nên việc tích hợp AI trong dịch thuật khuyến khích người dùng nắm bắt và phát triển kỹ năng công nghệ, giúp họ nắm vững xu hướng công nghệ hiện đại và tận dụng các công cụ và ứng dụng tiên tiến.

2.2. Hạn chế của việc dùng AI trong dịch thuật

Một trong những thách thức chính yếu liên quan đến việc tích hợp AI trong giáo dục dịch thuật là khả năng phụ thuộc quá mức vào các công cụ AI. Theo nghiên cứu [7],[8], sinh viên trở nên phụ thuộc vào hệ thống dịch thuật tự động, dẫn đến suy giảm khả năng tư duy phản biện và sáng tạo. Sự phụ thuộc quá mức này có thể cản trở sự phát triển các kỹ năng quan trọng, chẳng hạn như sự cảm thụ văn hóa và có thể ảnh hưởng đến chất lượng bản dịch trong ngữ cảnh phức tạp.

Bên cạnh đó, việc sử dụng AI trong dịch thuật cũng đặt ra những lo ngại về đạo đức cần được giải quyết. Quyền riêng tư và bảo mật dữ liệu nên được cân nhắc khi sử dụng AI để dịch thông tin nhạy cảm [9]. Hơn nữa, những thành kiến ​​trong thuật toán AI có thể dẫn đến các bản dịch sai lệch, duy trì các khuôn mẫu từ các thuật toán của AI [10]. Những tác động đạo đức này đòi hỏi sự chú ý cẩn thận và có hướng dẫn và biện pháp bảo vệ rõ ràng.

3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

Nghiên cứu này áp dụng phương pháp hỗn hợp bao gồm cả định lượng lẫn định tính, cụ thể như sau:

3.1 Đối tượng nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu ở đây là những lợi ích và hạn chế của việc áp dụng AI vào việc dạy và học môn biên phiên dịch tại Trường Đại học Quốc tế Hồng Bàng (HIU). 

3.2. Phạm vi nghiên cứu

+ Thời gian: 1 học kỳ , kéo dài 15 tuần, với ba tiết học 45 phút mỗi tuần (từ tháng 9 đến tháng 12 năm học 2023-2024)

+ Không gian: Đại học Quốc tế Hồng Bàng

+ Khách thể nghiên cứu/đối tượng khảo sát: 16 giảng viên và 84 sinh viên năm thứ hai (khóa 2023-2024) của Bộ môn Ngôn ngữ Anh, Khoa Ngôn ngữ và Văn hóa Quốc tế. Trong đó, 84 sinh viên này được chia thành 2 lớp theo học môn Biên phiên dịch thuật.

3.3. Các bước tiến hành theo phương pháp định lượng

3.3.1 Đối tượng khảo sát:

Đối tượng khảo sát là hai nhóm sinh viên năm thứ hai tại HIU được lựa chọn theo năng lực ngôn ngữ tương đối ngang bằng nhau thông qua kết quả bài kiểm tra đầu khóa. Nhóm A (nhóm thực nghiệm) có 42 sinh viên được được giảng dạy theo phương pháp dịch thuật truyền thống kết hợp với các công cụ dịch thuật tích hợp AI, trong khi Nhóm B (nhóm đối chứng) cũng có 42 sinh viên được giảng dạy theo phương pháp dịch thuật truyền thống, không sử dụng các công cụ AI.

3.3.2 Thu thập dữ liệu:

Dữ liệu định lượng sẽ được thu thập thông qua các bài kiểm tra trước và sau khi học để đánh giá kỹ năng và kiến ​​thức dịch thuật của sinh viên. Các bài kiểm tra bao gồm các bài tập dịch thuật với nhiều khía cạnh ngôn ngữ và văn hóa. Ngoài ra, dữ liệu về độ chính xác và hiệu quả của bản dịch cũng được xem xét để đo lường tác động của việc tích hợp AI với khả năng ngôn ngữ của sinh viên.

3.3.3 Phân tích dữ liệu.

Dữ liệu định lượng sẽ được phân tích bằng phương pháp thống kê mô tả: Độ lệch chuẩn, điểm trung bình cao nhất và thấp nhất sẽ được tính toán để tóm tắt kết quả điểm kiểm tra và so sánh sự khác biệt giữa hai nhóm.

3.4. Các bước tiến hành theo phương pháp định tính

3.4.1 Đối tượng khảo sát:

Đối tượng khảo sát là 10 sinh viên được chọn để phỏng vấn nhóm A. Việc lựa chọn dựa trên thành tích khác biệt nhau của những sinh viên này qua các bài kiểm tra trước và sau nhằm đảm bảo có nhiều quan điểm, ý kiến đa chiều, khác biệt nhau.

3.4.2 Thu thập dữ liệu:

Các cuộc phỏng vấn được thực hiện với nhóm đối tượng khảo sát, 20 sinh viên được lựa chọn ngẫu nhiên. Nội dung các câu hỏi phỏng phỏng nhằm tìm hiểu nhận thức, thái độ và kinh nghiệm của sinh viên về việc sử dụng AI trong lớp dịch thuật. Nội dung phỏng vấn sẽ đi sâu vào các chủ đề như lợi ích, hạn chế, thách thức và những cân nhắc về mặt đạo đức liên quan đến việc tích hợp AI trong giảng dạy. Các cuộc phỏng vấn sẽ được ghi âm và chép lại lời để phân tích.

3.4.3 Phân tích dữ liệu:

Dữ liệu định tính từ các cuộc phỏng vấn được phân tích theo chủ đề. Bản ghi được mã hóa để xác định các chủ đề và mẫu lặp lại liên quan đến các câu hỏi nghiên cứu. Các dữ liệu được nhóm thành các chủ đề để xác định những điểm tương đồng và khác biệt theo quan điểm của người tham gia về tích hợp AI trong giáo dục dịch thuật.

4. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN

4.1 Kết quả định tính qua phỏng vấn nhóm đối tượng khảo sát

Qua phỏng vấn, đa số sinh viên đều cho rằng việc tích hợp AI trong dịch thuật có những lợi ích và hạn chế sau:

Lợi ích:

Tăng tốc độ dịch thuật: AI có khả năng xử lý một lượng lớn dữ liệu một cách nhanh chóng, tiết kiệm thời gian rất nhiều so với việc dịch thuật thủ công. Khi kết hợp với kỹ năng ngôn ngữ của con người, bản dịch được hoàn thành nhanh chóng, hiệu quả và tiết kiệm thời gian cho người dịch.

Cải thiện độ chính xác: AI trong dịch thuật đã được huấn luyện với ngữ liệu trên hàng triệu câu, giúp nắm bắt ngữ cảnh và thuật ngữ chuyên ngành một cách tốt hơn. Tuy vậy, vẫn tồn tại những trường hợp mà AI chưa thể hiểu hoặc dịch sai. Kỹ năng ngôn ngữ của con người có thể phát hiện và sửa chữa những lỗi này, từ đó giúp cải thiện đáng kể chất lượng dịch thuật.

Mở rộng khả năng dịch thuật: Mỗi ngôn ngữ có những cấu trúc ngôn ngữ và ngữ cảnh riêng cũng như có những yếu tố ngoài ngôn ngữ chi phối, gây khó khăn cho việc dịch thuật. Khi kết hợp AI và kỹ năng ngôn ngữ của con người, chúng ta có thể tận dụng được ưu điểm của cả hai để mở rộng khả năng dịch thuật và xử lý những trường hợp phức tạp như vậy.

Hạn chế

Sai sót từ ngữ và ngữ pháp: AI có thể dễ dàng dịch sai hoặc sử dụng từ ngữ không phù hợp trong một số trường hợp. Ở những trường hợp như vậy, rất cần đến kỹ năng ngôn ngữ của con người để kiểm tra và sửa chữa những sai sót này, vì con người có khả năng hiểu rõ ngữ cảnh và áp dụng ngữ pháp một cách chính xác hơn.

Thiếu khả năng diễn đạt tinh tế: Một số bài dịch thuật đòi hỏi sự tinh tế, đặc biệt là trong những văn bản ẩn chứa những ý nghĩa bóng bẩy, những hàm ý, xúc cảm sâu sắc hoặc mỉa mai, châm biếm. AI hiện tại chưa đạt được mức độ này và cần sự can thiệp của con người để truyền đạt ý nghĩa một cách chính xác và tự nhiên.

Gặp khó khăn với ngôn ngữ phức tạp: Các văn bản chuyên ngành, bài viết khoa học hoặc văn bản chứa các thuật ngữ đặc thù có thể gây khó khăn cho AI. Kỹ năng ngôn ngữ của con người có tầm quan trọng trong việc hiểu và dịch những văn bản có các thuật ngữ đặc thù hoặc/và có ngữ cảnh phức tạp một cách chính xác và hợp lý.

Thiếu khả năng hiểu biết văn hóa và phương ngữ: AI có thể gặp khó khăn trong việc hiểu và chuyển đổi các biểu đạt văn hóa và phương ngữ. Kỹ năng ngôn ngữ của con người, đặc biệt là người có hiểu biết sâu rộng về văn hóa và phương ngữ, có thể giúp cho việc dịch thuật được thấu đáo và chuẩn xác.

Độ tin cậy và bảo mật: AI có thể gặp rủi ro về bảo mật thông tin khi dịch các văn bản nhạy cảm. Việc tích hợp kỹ năng ngôn ngữ của người dịch có thể giúp đảm bảo tính bảo mật và độ tin cậy trong quá trình dịch thuật.

Tóm lại, việc tích hợp AI và kỹ năng ngôn ngữ của con người trong dịch thuật mang lại nhiều lợi ích, bao gồm việc tăng tốc độ/giảm thời gian dịch thuật, cải thiện chính xác và mở rộng khả năng dịch thuật. Tuy nhiên, người dịch cần nhận thức rõ về hạn chế của AI, bao gồm lỗi về từ ngữ và ngữ pháp, thiếu khả năng diễn đạt tinh tế, khó khăn với ngôn ngữ phức tạp, thiếu khả năng hiểu biết văn hóa và phương ngữ, cũng như vấn đề về độ tin cậy và bảo mật.

Phân tích kết quả khảo sát sinh viênNhững sinh viên nhóm A thừa nhận một số lợi ích của việc sử dụng các công cụ AI trong dịch thuật. Đó là : Nhanh chóng và hiệu quả, có 77,38% SV đồng ý và hoàn toàn đồng ý với ý kiến này.

Sinh viên đánh giá cao khía cạnh tiết kiệm thời gian của AI, cho phép họ tập trung vào các kỹ năng dịch trọn vẹn hơn, có nhiều thời gian hơn cho các sắc thái văn hóa và ngữ cảnh. Phản hồi ngay lập tức được cung cấp bởi các công cụ AI đã hỗ trợ việc xác định lỗi và phát triển kỹ năng. Giúp mở rộng vốn từ: có 83,32% SV đồng ý và hoàn toàn đồng ý.Tiện lợi và linh hoạt: có 83,33% SV đồng ý và hoàn toàn đồng ý.

Tuy nhiên,đã có không ít lo ngại về những hạn chế của việc dùng AI. 71,43 % sinh viên đồng ý và hoàn toàn đồng ý rằng AI làm hạn chế khả năng hiểu sau về ngôn ngữ, ngữ cảnh và văn hóa. Bên cạnh đó có 73,81% sinh viên cho rằng dùng AI làm mất đi sự sáng tạo và độc đáo trong bài dịch. Mặc khác cũng có 71,43% lo ngại rằng AI hạn chế trong việc xử lý văn bản phức tạp, và 77,38% cho rằng AI hạn chế khả năng đánh giá và phân tích của sinh viên. Đặc biệt có 80,95% sinh viên tin rằng, không tránh thể rủi ro khi phụ thuộc quá mức vào công nghệ như AI.

Nhiều sinh viên cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc duy trì kỹ năng tư duy phê phán và tính sáng tạo trong dịch thuật, học cũng lo ngại các công cụ AI có thể hạn chế sự tham gia của con người vào quá trình ra quyết định. Về yếu tố đạo đức, họ quan tâm các thành kiến ​​được nhúng trong thuật toán AI, do vậy giảng viên cần phải triển khai tích hợp dùng AI một cách cẩn thận trong các lớp dịch thuật.

Kết quả khảo sát đã làm rõ những lợi ích và hạn chế của việc tích hợp AI vào lớp học dịch thuật tại Đại học Quốc tế Hồng Bàng (HIU) cũng như là một minh chứng xác đáng cho những công trình nghiên cứu trước đây về vấn đề này.

Phân tích kết quả khảo sát giảng viên

Kết quả khảo sát giảng viên về việc tích hợp trí tuệ nhân tạo (AI) vào việc học môn dịch cho thấy: Trên 56% giảng viên tham gia khảo sát đồng ý với những lợi ích được nêu ra, trong đó có 25% giảng viên hoàn toàn đồng ý. Có thể thấy một phần đáng kể của giảng viên đã nhận thức được tiềm năng của AI trong việc cải thiện quá trình học dịch. Các lợi ích được đề cập trong kết quả khảo sát bao gồm:

Tiết kiệm thời gian: Sử dụng AI trong việc học dịch có thể giúp giảng viên tiết kiệm thời gian trong việc chấm điểm và đánh giá bài tập dịch của sinh viên. Công nghệ AI có thể tự động kiểm tra và đánh giá chất lượng dịch, giúp giảng viên tập trung vào việc hướng dẫn và sửa lỗi chính xác.

Tiếp cận nguồn tài nguyên ngôn ngữ phong phú: AI cung cấp cho giảng viên một nguồn tài nguyên ngôn ngữ phong phú để nghiên cứu và phát triển chương trình học. Giảng viên có thể tiếp cận đến hàng triệu văn bản và nguồn thông tin đa dạng, giúp cập nhật kiến thức và nâng cao chất lượng giảng dạy.

Nhận phản hồi tức thì: AI có thể cung cấp phản hồi tức thì cho giảng viên về quá trình học tập và tiến bộ của sinh viên. Công nghệ AI có thể giám sát và đánh giá hoạt động học tập của sinh viên, giúp giảng viên biết được điểm mạnh và điểm yếu của từng sinh viên, từ đó đưa ra phản hồi và hướng dẫn cá nhân hóa.

Linh hoạt: Sử dụng AI trong việc học dịch mang lại tính linh hoạt cho giảng viên. Giảng viên có thể sử dụng công nghệ AI để hỗ trợ việc giảng dạy ở bất kỳ địa điểm và thời gian nào, giúp tăng cường tính linh hoạt và tiện lợi trong công việc.

Phát triển chuyên môn: AI có thể cung cấp cho giảng viên các công cụ và tài nguyên hỗ trợ trong việc nâng cao chất lượng giảng dạy và phát triển chuyên môn. Công nghệ AI có thể cung cấp các công cụ dịch thông minh, kiểm tra ngữ pháp và từ vựng, giúp giảng viên nắm vững kiến thức và kỹ năng dịch.

Tuy nhiên, cần lưu ý rằng 12% giảng viên tham gia khảo sát vẫn còn do dự về việc tích hợp AI vào việc học dịch. Điều này có thể chỉ ra rằng một số giảng viên vẫn còn lo lắng về những hệ quả tiềm ẩn và các thách thức liên quan đến việc sử dụng AI trong giảng dạy và đánh giá sinh viên. Có thể các giảng viên này lo ngại về mất đi sự tương tác giữa giảng viên và sinh viên, cũng như sự thiếu khả năng đánh giá và phân tích sáng tạo mà chỉ có con người mới có thể thực hiện.

Kết quả khảo sát giảng viên về việc tích hợp trí tuệ nhân tạo (AI) vào việc dạy môn dịch cho thấy: Trên 70% giảng viên tham gia khảo sát đồng ý với những hạn chế được nêu ra, trong khi 12% không có ý kiến. Điều này cho thấy một số giảng viên nhận thức được những thách thức và hạn chế của việc sử dụng AI trong việc dạy môn dịch. Kết quả khảo sát chứng tỏ rằng dù có những lợi ích của việc tích hợp trí tuệ nhân tạo (AI) vào việc dạy môn dịch, nhưng cũng cần lưu ý đến những hạn chế và thách thức liên quan. Giảng viên cần có sự hiểu biết và nhận thức rõ ràng về khả năng và giới hạn của công nghệ AI, và đảm bảo rằng việc sử dụng AI được kết hợp một cách hợp lý với sự tương tác và khả năng đánh giá của con người.

Phân tích kết quả học tập:

Bảng 1. Điểm số và độ lệch chuẩn lớp A (có kết hợp AI trong dịch thuật)

Bảng 2. Điểm số và độ lệch chuẩn lớp B (không kết hợp AI trong dịch thuật)

 Điểm kiểm tra đầu khoá, điểm tối thiểu và tối đa của lớp A là 3 và 8, lớp B là 5 và 9 nhưng về điểm kiểm tra cuối khoá, điểm tối thiểu và tối đa của lớp A lại là 6 và 9,5, lớp B là 5 và 9.Về điểm trung bình đầu khóa của lớp A là 6,80 và cuối khóa là 7,19. Trong khi đó điểm trung bình đầu khóa của lớp B là 6,95 và cuối khóa 6,96.

Về độ lệch chuẩn đầu khóa lớp A là 1,74 và cuối khóa lá,60. Trong khi độ lệch chuẩn lớp B đầu khóa là 1,66 và cuối khóa là 1,72. Thông qua độ lệch chuẩn cho thấy phổ điểm lớp A thấp hơn, chứng tỏ không có sự chênh lệch nhiều giữa các điểm số.

Những kết quả định lượng trên cho thấy điểm số lớp A được cải thiện .

Chứng tỏ có sự cải thiện về kỹ năng và kiến ​​thức dịch thuật ở nhóm thực nghiệm có sử dụng các công cụ dịch thuật tích hợp AI (nhóm A) so với nhóm đối chứng không sử dụng công cụ AI (nhóm B). Điều này cho thấy AI có thể nâng cao hiệu quả năng lực ngôn ngữ và kiến thức của sinh viên về các khái niệm dịch thuật. Việc sử dụng các công cụ AI cung cấp bản dịch hầu như tức thời, cho phép sinh viên xác định lỗi và củng cố kỹ năng dịch thuật của mình. Hơn nữa, việc tích hợp AI trong giảng dạy dịch thuật đã giúp tăng hiệu quả dịch thuật, nhóm A hoàn thành nhiệm vụ trong thời gian ngắn hơn so với nhóm B. Điều này cũng cho thấy AI có thể nâng cao năng suất và giúp sinh viên tiết kiệm thời gian.

4.2. Kiến nghị

Trong việc dạy dịch thuật, AI nên được tích hợp một cách chừng mực và thích hợp với khả năng ngôn ngữ của sinh viên và giáo viên nên nhấn mạnh rằng AI không thể thay thế hoàn toàn kỹ năng dịch thuật của sinh viên. Sinh viên nên được tạo cơ hội để đánh giá và chỉnh sửa các bản dịch do các công cụ AI tạo ra qua việc kết hợp với kiến thức về ngôn ngữ và văn hóa của mình. Nói cách khác, các phương pháp dạy dịch thuật nên chú trọng phát triển kỹ năng tư duy phản biện và khả năng sáng tạo bên cạnh việc sử dụng các công cụ AI. Điều này có thể đạt được thông qua các bài tập yêu cầu sinh viên phân tích và sửa đổi các bản dịch do AI tạo ra, không chỉ chấp nhận các bản dịch theo nghĩa đen mà còn tìm hiểu các sắc thái văn hóa, những nét nghĩa bóng bẩy ở bản gốc rồi truyền tải trong bản dịch.

Nhà trường nên tổ chức các cuộc hội thảo, chuyên đề về ý nghĩa đạo đức của AI trong dịch thuật và nâng cao nhận thức về những thành kiến ​​tiềm ẩn trong thuật toán khuôn mẫu của AI. Đánh giá tài liệu, nhấn mạnh những lợi ích tiềm năng của việc tích hợp AI trong dịch thuật, chẳng hạn như nâng cao hiệu quả và phản hồi nhanh. Tuy nhiên, cũng cần giải quyết các thách thức, bao gồm cả việc phụ thuộc quá nhiều vào các công cụ AI và những yếu tố về mặt đạo đức. Điều chỉnh phương pháp dạy học có thể giúp đạt được sự cân bằng giữa việc sử dụng các công cụ AI và thúc đẩy tư duy phản biện cũng như khả năng sáng tạo của sinh viên. Những kết quả thu được từ nghiên cứu trước đây cung cấp nền tảng để khám phá sâu hơn về những lợi ích và hạn chế của việc sử dụng AI để hỗ trợ dịch thuật dạy và học tại HIU.

5. KẾT LUẬN

Bài nghiên cứu cho thấy những lợi ích và hạn chế của việc tích hợp AI với khả năng ngôn ngữ của sinh viên vào lớp học dịch thuật tại Trường Đại học Quốc tế Hồng Bàng (HIU). Nghiên cứu chỉ ra rằng AI có thể nâng cao năng lực ngôn ngữ, kiến thức, thời gian và năng suất dịch thuật của sinh viên. Tuy nhiên, cũng có những lo ngại về khả năng phụ thuộc quá mức vào các công cụ AI, hạn chế kỹ năng trì tư duy phản biện và tính sáng tạo trong dịch thuật cũng như những quan ngại về mặt đạo đức,… Việc sử dụng AI là rất cần thiết trong việc dạy và học môn dịch thuật; và điều quan trọng là phải đạt được sự cân bằng giữa AI và sự tham gia của con người, duy trì tư duy phản biện và giải quyết những về đạo đức.

Những nhận định trên có ý nghĩa thiết thực đối với các giảng viên dịch thuật: cần tích hợp cẩn thận các công cụ AI như một nguồn tài nguyên bổ sung, thay vì thay thế hoàn toàn chuyên môn của con người. Giảng viên nên tận dụng AI một cách hiệu quả đồng thời khuyến khích cả tư duy phản biện và khả năng sáng tạo của sinh viên.

Bài nghiên cứu cho thấy tiềm năng tích hợp AI trong lớp dịch thuật tại HIU nhằm nâng cao trải nghiệm học tập của sinh viên. Tuy nhiên, giảng viên cần nghiên cứu nhiều hơn để duy trì cách tiếp cận AI nhưng lấy con người làm trung tâm, xem xét những hạn chế và ý nghĩa đạo đức của các công cụ AI. Nghiên cứu trong tương lai nên tiếp tục khám phá các cách tối ưu hóa việc tích hợp AI trong giảng dạy dịch thuật, thúc đẩy và cân bằng việc kết hợp điểm mạnh của AI với chuyên môn của người dạy dịch thuật.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

[1] C. Bartneck, C. Lütge, A. Wagner, and S. Welsh, “What Is AI? An Introduction to Ethics in Robotics and AI,”( Tạm dịch: Trí tuệ nhân tạo là gì? Giới thiệu về đạo đức trong Rô-bô và trí tuệ nhân tạo) pp. 5-16, 2021. DOI:https://doi.org/10.1007/978-3-030-51110-4_2

[2] E. Rukiati, J. A. Wicaksono, G. T. Taufan, and D. D. Suharsono, "AI on learning English: Application, benefit, and threat," (Tạm dịch: Dùng trí tuệ nhân tạo trong học tiếng Anh: Ứng dụng, lợi ích và thách thức) Journal of Language, Communication, and Tourism, vol. 1, no. 2, pp. 32–40, 2023. DOI: https://doi.org/10.25047/jlct.v1i2.3967

[3] L. Wei, "Artificial intelligence in language instruction: Impact on English learning achievement, L2 motivation, and self-regulated learning,"( Tạm dịch:Trí tuệ nhân tạo trong giảng dạy ngôn ngữ: Tác động đến thành tích , động lực và việc tự học tiếng Anh) Frontiers in Psychology, vol. 14, pp. 1-14, 2023. doi: https://doi.org/10.3389/fpsyg.2023.1261955

[4] X. Huang, D. Zou, G. Cheng, X. Chen, and H. Xie, "Trends, research issues and applications of artificial intelligence in language education," (Tạm dịch: Xu hướng, vấn đề nghiên cứu và ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong giáo dục ngôn ngữ) Educational Technology and Society, vol. 26, no. 1, pp. 112-131, 2023. DOI: https://doi.org/10.30191/ETS.202301_26(1).0009

[5] T. N. Fitria, "Grammarly as AI-powered English writing assistant: Students’ alternative for writing English," (Tạm dịch:Grammarly làm trợ lý viết tiếng Anh được hỗ trợ bởi AI: Giải pháp thay thế cho học sinh để viết tiếng Anh )Metathesis: Journal of English Language, Literature, and Teaching, vol. 5, no. 1, pp. 65-78, 2021. DOI: https://doi.org/10.31002/metathesis.v5i1.3519

[6]R. Rebolledo Font de la Vall and F. González Araya, "Exploring the benefits and challenges of AI-language learning tools,"(Tạm dịch: Khám phá những lợi ích và thách thức của các công cụ học ngôn ngữ AI) International Journal of Social Sciences and Humanities Invention, vol. 10, no. 1, pp. 7569–7576, 2023. DOI: https://doi.org/10.18535/ijsshi/v10i01.02

[7]X. Liu and H. Wang, "On Translation Technology Education at Chinese Higher Educational Institutions in the Age of Artificial Intelligence,"( Tạm dịch: Giáo dục công nghệ dịch thuật tại các cơ sở giáo dục đại học Trung Quốc trong thời đại trí tuệ nhân tạo) in Proceedings of the International Conference on Language and AI, IEEE, 2023. DOI:https://ieeexplore.ieee.org/document/10111488:contentReference[oaicite:0]{index=0}:contentReference[oaicite:1]{index=1}

[8] F.Pöchhacker, “Translation and technology”( Tạm dịch: Dịch thuật và công nghệ), The Routledge Handbook of Translation and Technology,2020, (pp. 13-28). Routledge. Routledge. DOI: 10.4324/9781315311258.

[9] A. Sakamoto, ‘‘Unintended consequences of translation technologies: From project managers’ perspectives,’’(Tạm dịch: Hậu quả không lường trước của công nghệ dịch thuật: Từ quan điểm của người quản lý dự án)Perspectives, vol. 27, no. 1, pp. 58–73, Jan. 2019, DOI: 10.1080/0907676X.2018.1473452

. [10]L. Kang, "Artificial Intelligence and Translation Teaching: A Critical Perspective on the Transformation of Education,"(Tạm dịch:Trí tuệ nhân tạo và giảng dạy dịch thuật: Quan điểm đánh giá về cải cách giáo dục) International Journal of Educational Sciences, vol. 33, no. 1-3, pp. 64-73, 2021. DOI: http://hdl.handle.net/10397/97745