GS.TS.NGƯT. Trần Hữu Nghị - Hiệu trưởng
Trường Đại học Dân lập Hải Phòng
Sau hơn 11 năm thực hiện kỳ thi ba chung, chúng tôi thấy “ba chung” có nhiều ưu việt: Giảm tải cho các trường, tạo nên một sân chơi chung cho tất cả các trường, sinh viên có nhiều lựa chọn phù hợp, không phải đi thi ở nhiều trường khác nhau, giảm đáng kể kinh phí làm đề thi, độ chính xác, tính khoa học của đề thi được đảm bảo. Tuy nhiên một nội dung quan trọng trong “ba chung” là dùng chung kết quả thi bằng điểm sàn mức tối thiểu vào ĐH, CĐ vì vậy đã gây nhiều bàn cãi trong những năm gần đây, đặc biệt năm 2011 và 2012. Nói một cách khác, điểm sàn là sản phẩm của kì thi “ba chung” trong tuyển sinh đại học, cao đẳng của Bộ giáo dục và Đào tạo.
Một câu hỏi được đặt ra là: điểm sàn trong mấy năm vừa qua là cao hay thấp, và điểm sàn phản ảnh trình độ của học sinh tới mức độ nào? Chúng tôi cho rằng, nếu xem xét điểm thi của một thí sinh thì có thể nói điểm đó là cao hay thấp so với phổ điểm chung, học sinh đó giỏi hay kém, nhưng nói đến điểm sàn cao hơn hay thấp hơn so với năm trước, so với năm sau thì không hoàn toàn hợp lý bởi nó không cùng thước đo, vì đề thi mỗi năm một khác, nó khó hơn hay dễ hơn năm trước? Trình độ học lực kiến thức của học sinh mỗi năm khác nhau, ngoài ra còn chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố khác.
Điểm sàn của kỳ thi tuyển sinh Đại học, Cao đẳng là cực kỳ quan trọng, bởi vì khi tổ chức kỳ thi các trường đều mong muốn có một kỳ thi an toàn, khách quan, công bằng và chính xác. Nhưng thí sinh, phụ huynh, thầy cô giáo và các tường ĐH, CĐ sẽ “nín thở” chờ điểm sàn do Bộ công bố. Nếu điểm sàn phù hợp với điều kiện thực tế thì kết quả kỳ thi đạt được mỹ mãn, ngược lại nếu điểm sàn không hợp lý sẽ gây ra những ảnh hưởng không nhỏ đến chỉ tiêu được giao, đến tuyển sinh các trường công lập lẫn ngoài công lập và thí sinh cũng như phụ huynh của toàn xã hội.
Điểm sàn phụ thuộc vào hàng loạt yếu tố như đề thi, khối thi với mức độ khó dễ khác nhau, số lượng thí sinh đăng ký và mức độ ảo, vùng phân bố thí sinh..., đồng thời phụ thuộc rất lớn vào chỉ tiêu của Bộ Giáo dục và Đào tạo, của Nhà nước giao cho cho từng khối ngành, từng trường trong năm ấy.
Rõ ràng xác định tương đối chính xác và hợp lý “điểm sàn” không phải đơn giản. Vậy thực chất của điểm sàn là gì và phục vụ cho mục đích gì?
Theo cách hiểu đơn giản, phải chăng mục đích của kỳ thi tuyển sinh đại học là chúng ta muốn chọn trong số thí sinh đã tốt nghiệp phổ thông trung học những người có học lực kiến thức tốt hơn để đáp ứng chỉ tiêu mà nhà nước cần đào tạo nguồn nhân lực có chất lượng cao.
Nếu đúng như thế thì “điểm sàn” của kỳ thi phải đảm bảo số lượng thí sinh có điểm “bằng hoặc trên sàn” lớn hơn chỉ tiêu Bộ giao cho các trường. Nếu số lượng này nhỏ hơn tổng chỉ tiêu thì điều đó chứng tỏ điểm sàn chưa hợp lý, bởi lẽ không thực hiện được chỉ tiêu của Nhà nước, của Bộ giao.
Như vậy có điểm sàn vì cung và cầu chênh lệch nhau, hiện nay cung nhỏ hơn cầu dẫn đến cần có điểm sàn nhằm hạn chế thí sinh vào các trường Đại học vừa đủ với chỉ tiêu được giao của năm học. Nếu tương lai cung vượt cầu lúc này liệu còn kỳ thi đại học và điểm sàn không?. Chắc chắn lúc bấy giờ điểm có thể vào đại học là điểm tốt nghiệp THPT, bằng tốt nghiệp THPT nghiễm nhiên là “điểm sàn” vào đại học. Thực vậy, ai đã học chương trình THPT đầy đủ thì người ấy có đủ kiến thức nền để tiếp tục học đại học. Kết quả học tập ở đại học tốt hay xấu phụ thuộc vào động cơ, ý chí, nghị lực và năng lực của từng cá nhân. Nhưng điều cốt lõi học sinh nào đã tốt nghiệp THPT một cách thực chất thì học sinh ấy hoàn toàn học được chương trình đại học. Điều này cũng thấy rõ ở các trường Đại học nước ngoài bên cạnh chung ta, họ tuyển sinh đại học chỉ cần bằng tốt nghiệp THPT.
Chúng ta đều biết, chất lượng đào tạo thực chất phụ thuộc vào nhiều yếu tố trong quá trình đào tạo như cơ sở vật chất, chương trình đào tạo, trình độ chất lượng của đội ngũ thầy cô giáo, cách dạy cách học, tổ chức quản lý, động lực niềm tin của người học... trong đó có điểm đầu vào chứ không phải điểm đầu vào quyết định toàn bộ chất lượng đầu ra.
Thực vậy, có kỳ thi ba chung thì có điểm sàn nhưng nhìn lại vài con số của 2 mùa tuyển sinh trước, sơ bộ phân tích chúng ta thấy thực chất bức tranh tuyển sinh ĐH & CĐ.
Năm 2011 các trường ĐH & CĐ công lập và ngoài công lập mới tuyển được 88% chỉ tiêu được Bộ giao. Các trường ngoài công lập tuyển thiếu nhiều hơn, không đủ nguồn tuyển, nó cạn kiệt dù Bộ cho kéo dài thêm thời gian vì điểm sàn xác định không hợp lý - thiếu 12% của tổng.
Nguyên nhân thứ 2, các trường công lập lấy vượt chỉ tiêu và có hệ B nên các trường ngoài công lập gặp khó khăn hơn, làm cho hệ thống ngoài công lập bắt đầu xuất hiện dấu hiệu mất ổn định, nguy cơ một số trường không thể tồn tại được vì thiếu sinh viên, thu không đủ bù chi.
Tuyển sinh ĐH & CĐ năm 2012 không được cải thiện, thậm chí còn kém hơn làm cho một số trường ngoài công lập khó trụ nổi và một số trường có khả năng đóng cửa với những lý do sau đây:
Năm 2012, chỉ tiêu Bộ giao cho các trường là 556.918, các trường tuyển được 462.163 sinh viên, đạt 83%. Số lượng bị thiếu là 94.755 sinh viên. Thiếu 17% chỉ tiêu, không có nguồn để tuyển, nguyên nhân chủ yếu là vì xác định điểm sàn chưa chính xác, chưa hợp lý. Nếu lý giải vì sao lại thiếu? Có người cho rằng: “sinh viên thường thi lại năm sau còn hơn là vào trường ngoài công lập, vì vậy các trường ngoài công lập không tuyển được”. Thực chất có phải như vậy không? Có đúng thể không trong khi các trường Đại học công lập có bề dày 50-60 năm, vẫn phải tuyển hệ cao đẳng bù cho Đại học và có trường lấy hệ liên thông làm chính quy.
Lý do thứ hai là việc “cải tiến” điểm của các nguyện vọng 1,2,3. Các năm tuyển sinh trước đây (từ 2011 trở về trước) đều theo nguyên tắc NV1 là điểm chuẩn thấp nhất của từng trường ĐH để vào trường Đại học, điểm NV1 bao giờ cũng lớn hơn hoặc thậm chí có thể bằng với điểm sàn. Điểm NV1 do các trường quy định, Bộ không can thiệp nhưng phải tuân thủ nguyên tắc điểm NV2 phải lớn hơn điểm NV1 và nếu còn thiếu số lượng thì xét tuyển NV3 với điều kiện NV3 phải lớn hơn NV2.
Nhưng tuyển sinh năm 2012 thì cải tiến ngược lại, trường ĐH nào lấy NV1 chưa đủ thì lấy đến NV2, NV3 với điểm có thể thấp hơn NV1. Với ưu thế của các trường công lập hầu hết tuyển đủ chỉ tiêu, một số trường còn vượt chỉ tiêu, có trường không tuyển đủ chỉ tiêu ĐH lấy chỉ tiêu CĐ bù đắp, thậm chí có trường vượt chỉ tiêu Bộ cho phép trên 200% (theo báo cáo trong hội nghị tổng kết Công tác tuyển sinh của Bộ Giáo dục và Đào tạo ). Rõ ràng nguồn tuyển cạn kiệt đối với trường ngoài công lập và ĐH địa phương và ĐH tốp dưới là tất yếu. Tuy nhiên, năm 2013, Bộ đã có thay đổi trong tuyển sinh
Lý do thứ ba là “cải tiến” đáng lẽ muốn nhập học vào trường nào thì chỉ được dùng phiếu điểm gốc, nhưng TS 2012, chấp nhận phiếu điểm bản photo dẫn đến số đăng ký xét tuyển và con số thực nhập học khác nhau quá lớn, mức độ ảo quá xa ngoài vòng kiểm soát. Mặt khác, thời gian tuyển sinh kéo dài hơn 3 tháng làm cho các trường ngoài công lập càng gặp khó khăn hơn vì thí sinh đã vào trường ngoài công lập rồi nhưng các trường công lập gọi các em rút hồ sơ ra nhập học trường ĐH công lập làm mất ổn định cho cả hệ thống.
Câu hỏi đặt ra, vì sao đại bộ phận các ĐH, CĐ công lập tuyển được, vấn đề cốt lõi, mấu chốt ở chỗ nào? Và vì sao nhiều trường ĐH ngoài công lập thí sinh không muốn đầu đơn?
Tóm lại thi ĐH & CĐ năm 2012 có hơn 90.000 thí sinh không đủ điềm sàn vào ĐH & CĐ, do điểm sàn xác định không hợp lý với thực tế và điều này ảnh hưởng rất lớn đến hệ thống các trường ngoài công lập, chưa kể đến “những cải tiến ” năm 2012. Thử làm một phép tính đơn giản, cả nước có 81 trường ĐH & CĐ trường ngoài công lập, nếu xác định điểm sàn phù hợp thì có thêm 90.000 thí sinh đủ điều kiện vào học, mỗi trường ĐH, CĐ đã có thêm 1.000 sinh viên. Điều này, giúp cho các trường trường ngoài công lập ổn định và chủ trường xã hội hóa của Đảng, Chính phủ tiếp tục phát triển, sẽ không có sự lãng phí về CSVC, đội ngũ thầy giáo cũng không gây ra vấn đề “nóng” hiện nay. Cha ông ta nói đúng: “sai một ly đi một dặm”. Trách nhiệm thuộc về ai?
Cuối cùng, chúng tôi đề nghị Bộ Giáo dục và Đào tạo xây dựng một điểm sàn vào Đại học chứ không phải là hai điểm sàn như dự kiến tuyển sinh năm 2013.
