Thưa Thứ trưởng, Thứ trưởng có quan điểm như thế nào khi có ý kiến cho rằng chương trình phổ thông hiện nay chưa đáp ứng được nhu cầu phát triển của đất nước?

Thứ trưởng Nguyễn Vinh Hiển: Có nhiều nguyên nhân khiến chất lượng giáo dục của chúng ta hiện nay chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển kinh tế, xã hội. Xét riêng về chương trình phổ thông, Bộ GD&ĐT đã rà soát và thấy những yếu tố chính của chương trình như mục tiêu, nội dung, phương pháp dạy học đều liên quan với nhau và là nguyên nhân dẫn đến hiện tượng này. 

Về mục tiêu giáo dục, chúng ta mới quan tâm tới mục tiêu chung tất cả mọi người đều đạt được mà chưa chú ý phát huy những tiềm năng riêng của từng HS.

Mặt khác, chúng ta còn coi nặng việc truyền thụ kiến thức hơn là dạy HS những năng lực, kỹ năng và khả năng tự học. Liên quan đến nội dung dạy học, do thiết kế nội dung theo lôgic các khoa học nên nhiều kiến thức hàn lâm yêu cầu phải chặt chẽ cũng được đưa vào chương trình và sách giáo khoa, vì vậy nội dung bị nặng và thiếu tính thực tiễn.

Về phương pháp dạy học, cũng do mục tiêu muốn đưa nhiều kiến thức cho HS nên GV thường quan tâm dạy nhiều kiến thức dẫn đến phương pháp dạy học hay bị phê phán là dạy học theo kiểu đọc chép. Vì vậy, không đảm bảo khả năng tự học, khả năng phát huy tính tích cực, chủ động của HS. Tương tự như vậy, phương pháp kiểm tra đánh giá vẫn còn nặng về đánh giá học sinh học được gì mà chưa coi trọng về việc kiểm tra năng lực thực hiện nhiệm vụ trong học tập, trong cuộc sống cũng như năng lực tự học của HS.

Gần đây Bộ GD&ĐT áp dụng Mô hình trường học mới tại Việt Nam. Thứ trưởng có thể cho biết mô hình này góp phần giải quyết những bất cập nêu trên như thế nào?

Thứ trưởng Nguyễn Vinh Hiển: Mô hình trường học mới được áp dụng tại Việt Nam góp phần tạo ra một cách làm, một cơ chế để chúng ta giải quyết được những bất cập nói trên. Ví dụ về mục tiêu dạy học, Mô hình trường học mới đảm bảo cho HS được rèn luyện một cách toàn diện, không chỉ học kiến thức mà cả kỹ năng sống, năng lực tự quản bản thân, tự quản tập thể của mình.

Cũng như vậy, nội dung dạy học được thiết kế theo quy trình đảm bảo cho HS có khả năng tự học, chuyển quá trình dạy học thành quá trình tự học được hướng dẫn cho HS. Trong kiểm tra đánh giá, coi trọng cả đánh giá trong quá trình dạy học với việc đánh giá kết quả thực hiện học tập của HS theo tinh thần đánh giá vì sự tiến bộ của học trò. Chính việc kiểm tra trong quá trình dạy học đó giúp GV phát hiện những nhân tố tích cực, những cố gắng, tiến bộ của HS để động viên, tạo hứng thú học tập; Đồng thời phát hiện những khó khăn mà HS có thể không vượt qua được để hướng dẫn các em khắc phục khó khăn.

Các em học sinh có năng lực, hoàn cảnh khác nhau nên có thể được chấp nhận tiến độ hoàn thành bài học khác nhau. Những em hoàn thành trước thì có thể chuyển sang bài sau hay được giáo viên giao thêm nhiệm vụ để phát huy năng lực cá nhân cao hơn. Những em có khó khăn thì được giãn thời gian học tập một cách phù hợp. Đây là một đặc điểm rất nhân văn của mô hình này. Chính mô hình dạy học này tạo điều kiện để chúng ta đạt được mục tiêu dạy học cao nhất phù hợp với từng học sinh và cũng đảm bảo sự hỗ trợ, cộng tác giữa các em.

Thứ trưởng có thể nói cụ thể hơn về sự thay đổi trong một lớp học, trong một trường học khi chuyển từ mô hình truyền thống sang mô hình trường học kiểu mới?

Thứ trưởng Nguyễn Vinh Hiển: Trước hết, từ việc thiết kế nội dung bài học, mỗi một bài học được thiết kế theo một vấn đề, trong đó chia làm ba bước. Bước đầu tiên là HS tự học để nắm được kiến thức; Bước thứ hai là HS vận dụng những kiến thức để giải quyết nhiệm vụ trực tiếp; Bước thứ ba là ứng dụng những kiến thức đó vào điều kiện thực tế của nhà trường, của cộng đồng, gia đình.

Chính những nội dung dạy học được thiết kế như vậy đã đảm bảo được kiến thức có tính thực tiễn và đảm bảo HS được tự học chứ không phải chỉ ngồi nghe GV giảng bài. Trong quá trình HS học theo nhóm đó, GV quan sát HS, quan sát nhóm HS để phát hiện những em nào có những vấn đề gì trong học tập để giúp đỡ kịp thời và đánh giá các em hoàn thành từng bước một. Mỗi bước, GV có động viên, khích lệ để các em chuyển sang bước tiếp theo được tốt hơn. Việc thiết kế nội dung và quy trình dạy học như vậy vừa đảm bảo kiến thức thực tiễn, vừa tránh hàn lâm và vừa đảm bảo tính tự giác học tập của các em.

Về việc tổ chức trong lớp học, lớp học được thiết kế cho HS ngồi thành từng nhóm, các em hoạt động cá nhân, khi cần thiết có thể trao đổi trong nhóm. Như vậy vừa phát huy tính tích cực của bản thân HS, vừa phát huy được sự hỗ trợ của các em cũng như sự cộng tác, tự đánh giá và đánh giá lẫn nhau trong nhóm. Đối với việc tổ chức sinh hoạt của lớp, coi trọng tính tự quản của HS.

Các em tự bình bầu hội đồng tự quản, trong lớp cũng có các ban như ban tuyên truyền, ban học tập, ban lễ tân. Trong những ban này, các em cũng có đề án ứng cử, được lớp bình chọn và có nhiệm kỳ. Điều này giúp các em có thể tự quản trong lớp học và phát triển các kỹ năng cần thiết cho cuộc sống. Trong lớp học cũng có hòm thư góp ý nhưng gọi bằng một tên nhẹ nhàng hơn là Điều em muốn nói.

HS có thể góp ý hay khen bạn thông qua thư ngỏ của mình. Hoạt động này giúp HS có thể giáo dục lẫn nhau. Với một lớp học như vậy, kiến thức được vận dụng có cả sự yêu cầu giúp đỡ của phụ huynh, của bạn bè, anh chị để giải quyết những vấn đề trong cuộc sống thì lớp học gắn với cộng đồng nhà trường. 

Trong lớp học còn có bản đồ chỉ dẫn địa chỉ của gia đình từng bạn để các em có thể sinh hoạt gắn bó với cộng đồng, gần gũi với nhau. Các phụ huynh cũng được đến thăm các em học như thế nào và có điều kiện có thể giúp đỡ các em. Trong lớp học còn thiết kế các góc khác nhau ví dụ: góc tìm hiểu về tự nhiên, xã hội, góc thực hành, các góc trình bày những kết quả học tập nghiên cứu, góc để các em trưng bày những dự án học tập của mình.

Chính những góc này tạo điều kiện để các em chủ động tìm tòi tư liệu, thông tin, được trình bày, biểu diễn những kết quả học tập. Như vậy, việc học tập không đơn giản là việc đọc chép mà có học, có nghiên cứu, có trình bày, có báo cáo. Từ đó sẽ rèn luyện được HS rất nhiều.

Thưa Thứ trưởng, chúng ta đang ở trong giai đoạn chuyển đổi nền giáo dục truyền thống sang nền giáo dục đổi mới căn bản, toàn diện sau năm 2015, Mô hình trường học mới sẽ góp phần và có ý nghĩa như thế nào trong sự chuẩn bị này?

Thứ trưởng Nguyễn Vinh Hiển: Mô hình trường học mới tạo cơ hội cho chúng ta áp dụng những ý tưởng, mong muốn của mình đã đặt ra mà chưa có điều kiện thực hiện. Khi triển khai mô hình này, mọi người sẽ thấy nó tạo cơ hội cho GV, HS, cho phụ huynh, nhà trường thực hiện những mong muốn mà lâu nay khó thực hiện. Chính vì vậy, sau khi chúng ta triển khai ở 1447 trường trong năm học vừa qua thì năm học này, có nhiều trường chủ động đăng ký áp dụng, sẽ có thêm khoảng hơn 200 trường nữa được triển khai.

Bộ GD&ĐT cũng khuyến khích các trường không có điều kiện triển khai toàn bộ Mô hình trường học mới thì có thể triển khai từng phần một. Ví dụ, nếu phần dạy học chưa làm được thì có thể triển khai phần tổ chức tự quản cho HS. Những phần góc học tập chưa xây dựng được vẫn có thể cho HS tự học từng phần bằng sách của Mô hình trường học mới.

Như vậy, những thử nghiệm đổi mới này thể hiện ngay sự thành công bước đầu. Khi chúng ta thực hiện qua nhiều năm sẽ rút kinh nghiệm, hoàn thiện dần và chính nó sẽ là những gợi ý, những bước đầu cho chúng ta triển khai đổi mới chương trình và sách giáo khoa phổ thông sau 2015. Điều này có hai cái lợi: Một là chúng ta có điều kiện thử nghiệm hoàn thiện; Hai là chúng ta làm cho mọi người làm quen dần khi chúng ta chuyển sang mô hình mới rất thuận tiện.

Xin cảm ơn Thứ trưởng!

Theo: gdtd.vn