TRẦN ANH KHOA
LÊ CHẤN NAM
NGÔ HỒNG CẨM
NGUYỄN VĂN NGON
Trường THPT Nguyễn Đình Chiểu, TP. Bến Tre, tỉnh Bến Tre

Nhận bài ngày 05/12/2022. Sửa chữa xong 08/12/2022. Duyệt đăng 10/12/2022.
Abstract
Promoting the worth of cutural humanity Nguyen Dinh Chieu in ethical education for youth union members is very necessary and urgent to meet the requirements of Ben Tre human development project in the current period 2021-2025 and goal 2030. By conducting a survey and gaining an insight of how students and Youth Union members perceive about the life and worth of cutural humanity Nguyen Dinh Chieu, we provide solutions to spread ethical education for Youth Union members.
Keywords: Cutural humanity Nguyen Dinh Chieu, ethical education, Youth Union members.

1. Đặt vấn đề

Nguyễn Đình Chiểu là một nhà thơ, nhà văn lớn của dân tộc. Ngoài những tác phẩm văn học nổi tiếng, ông đã để lại cho nhân loại một nhân cách lớn về lòng yêu nước, hiếu thảo, ý chí kiên cường vượt qua số phận, lòng nhân ái giúp người giúp đời và tinh thần hào hiệp trượng nghĩa. Chính tinh thần ấy đã tạo nên giá trị Danh nhân văn hóa Nguyễn Đình Chiểu mà thế giới phải vinh danh. Các giá trị ấy vẫn còn sức sống cho đến ngày nay và mai sau.

Dù trải qua những biến cố cuộc đời, nhưng trước sau cho đến cuối đời, Nguyễn Đình Chiểu vẫn thanh bạch, trung kiên, sống hết mình vì dân, vì nước [1],… Di sản của Nguyễn Đình Chiểu để lại cho đời sau không chỉ là những tác phẩm văn học lớn mà còn là tấm gương về việc rèn luyện mình để trở thành một nhân cách lớn - nhân cách của một con người chân chính [2].

Nguyễn Đình Chiểu sống mãi với lịch sử, với nhân dân, bởi lẽ cả cuộc đời ông, tâm hồn và trí tuệ, lý tưởng và tài năng, văn chương, đạo đức và lòng căm thù giặc sâu sắc tất thảy đều hiến dâng cho Tổ quốc, cho nhân dân [3]. Ông dùng ngồi bút của mình làm vũ khí đánh giặc; người đọc, người nghe tìm thấy trong thơ văn Nguyễn Đình Chiểu hơi thở của cuộc sống, những đòi hỏi cấp bách cứu nước, cứu dân, những tâm tư, ước vọng những hành động về lòng yêu nước và đạo làm người. Từ khi Đảng ta ra đời, giá trị tinh thần đạo đức của Nguyễn Đình Chiểu mới được đánh giá một cách đúng mức. Sự nghiệp văn thơ của ông được Đảng ta trân trọng xem như một viên ngọc quý trong nền văn hóa dân tộc Việt Nam [4]

2. Ảnh hưởng về giá trị tinh thần của Danh nhân văn hóa Nguyễn Đình Chiểu đối với Học sinh, Đoàn viên, thanh niên

Về cuộc đời, từ thời thơ ấu, được sống trong sự nuôi dạy chu đáo nhưng đường đời của ông sớm gặp gian truân. Dù trải qua nhiều biến cố, nhưng trước sau cho đến cuối đời, Nguyễn Đình Chiểu vẫn thanh bạch, trung kiên, thật thà, chất phác, dũng cảm đương đầu với kẻ thù, sống hết mình vì dân, vì nước.

- Về văn học, Nguyễn Đình Chiểu là ngôi sao lớn trên bầu trời văn học của dân tộc, các tác phẩm của ông là vũ khí chiến đấu cho nền độc lập của dân tộc, cho chính nghĩa. Nhà thơ cũng là chiến sĩ, dùng ngòi bút của mình phục vụ sự nghiệp lớn của toàn dân tộc “Đâm mấy thằng gian bút chẳng tà” [5].

- Về tư tưởng-đạo lí, tầm ảnh hưởng về tư tưởng của ông đối với Nam Bộ, nhất là tỉnh Bến Tre - vùng đất giàu truyền thống lịch sử, văn hóa, cách mạng, Nguyễn Đình Chiểu là tấm gương tiêu biểu cho các thế hệ trẻ Bến Tre nói riêng, Nam Bộ và cả nước nói chung về đạo lý làm người, về tinh thần yêu nước và ý chí kiên cường, bất khuất [6].

- Đối với giáo dục, đặc biệt là với học sinh, đoàn viên, thanh niên, cần chú trọng đến giáo dục đạo đức, lối sống, nhân cách, truyền thống tôn sư trọng đạo, hiếu thảo với ông bà cha mẹ, khơi dậy ý thức khát vọng vươn lên lập thân, lập nghiệp, vươn lên làm giàu cho bản thân và gia đình, góp phần xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp; nâng cao thể lực tầm vóc con người Bến Tre, nhu cầu hưởng thụ văn hóa, giáo dục nâng cao ý thức thẩm mỹ hướng tới giá trị chân - thiện - mỹ. Tăng cường giáo dục truyền thống, tôn vinh, tuyên truyền gương điển hình; phê phán, đấu tranh, lên án thói hư, tật xấu, cái ác trong xã hội ảnh hưởng đến đời sống văn hóa và nhân cách của con người [1].

3. Nội dung

3.1. Mục tiêu nghiên cứu

- Tìm hiểu được thực trạng hiểu biết của đoàn viên, thanh niên, học sinh về cuộc đời sự nghiệp và các giá trị Danh nhân văn hóa Nguyễn Đình Chiểu và những khó khăn khi tìm hiểu và vận dụng.

- Xây dựng và triển khai được các giải pháp nhằm phát huy giá trị Danh nhân văn hóa Nguyễn Đình Chiểu trong giáo dục đạo đức đoàn viên, thanh niên, học sinh.

- Sau khi áp dụng giải pháp làm tăng tỉ lệ hiểu biết của đoàn viên, thanh niên, học sinh về các giá trị Danh nhân văn hóa Nguyễn Đình Chiểu, kích thích được đoàn viên, thanh niên, học sinh hành động theo các giá trị tinh thần quý giá ấy.

3.2. Ý nghĩa của đề tài

- Nâng cao hiểu biết và nhận thức của đoàn viên, thanh niên, học sinh về cuộc đời sự nghiệp và các giá trị Danh nhân văn hóa Nguyễn Đình Chiểu. Đề xuất ra những giải pháp hiệu quả nhằm giáo dục cho đoàn viên, thanh niên, học sinh lòng yêu nước, tình cảm yêu thương con người, giúp học sinh thấy được dù trong bất cứ hoàn cảnh nào thì tình cảm yêu thương con người là quý báu và cần phải có trong mỗi chúng ta. Từ đó, góp phần bảo tồn và phát huy các giá trị Danh nhân văn hóa Nguyễn Đình Chiểu.

- Góp phần xây dựng con người Bến tre đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh bền vững trong giai đoạn hiện nay.

3.3. Đối tượng nghiên cứu

Các giá trị Danh nhân văn hóa Nguyễn Đình Chiểu có thể vận dụng vào giáo dục đạo đức đoàn viên học sinh trường học.

3.4. Phương pháp nghiên cứu

- Sử dụng các phương pháp: quan sát, khảo sát, điều tra.

- Phương pháp tuyên truyền, sân khấu hóa, tiểu phẩm, tổ chức cuộc thi.

- Sử dụng phương pháp thống kê.

4. Khảo sát

4.1. Khảo sát thu thập dữ liệu

Chúng tôi sử dụng bộ dữ liệu chứa 2400 biểu ghi được trích xuất từ bộ dữ liệu “Khảo sát về khả năng phát huy giá trị của Danh nhân văn hóa Nguyễn Đình Chiểu trong giáo dục đạo đức Đoàn viên, thanh niên”. Phiếu thăm dò được thiết kế bằng công cụ Google Forms. Phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên được lựa chọn. Toàn bộ dữ liệu thu thập thông qua Google Form được xuất định dạng Microsoft Excels 2010 và sử dụng phần mềm SPSS 20 để phân tích kết quả. Chia dữ liệu trong bài được tổ chức thành 4 nhóm, cụ thể là:

- Thông tin đoàn viên, thanh niên, học sinh.

- Thái độ của đoàn viên, thanh niên từ các giải pháp tuyên truyền, giáo dục gìn giữ và phát huy giá trị của Danh nhân văn hóa Nguyễn Đình Chiểu.

- Khả năng học tập, vận dụng các giá trị tinh thần từ Danh nhân văn hóa Nguyễn Đình Chiểu.

- Thái độ của đoàn viên, thanh niên về sự phù hợp và hiệu quả của giải pháp.

4.2. Thống kê kết quả khảo sát

+ Tỉ lệ các nhóm đoàn viên, thanh niên, học sinh tham gia khảo sát theo đặc điểm trường THPT đang theo học. Tỉ lệ học sinh là đoàn viên lớn hơn so với tỉ lệ thanh niên, học sinh (68,9% so với 31,1%). Tỉ lệ đoàn viên, thanh niên, học sinh thuộc nhóm đã thực hiện giải pháp chiếm 50%, nhóm chưa thực hiện giải pháp 50%.

Bảng 1: Thống kê số lượng đoàn viên, thanh niên

4.2.1. Thái độ của đoàn viên, thanh niên, học sinh từ các giải pháp tuyên truyền, giáo dục gìn giữ và phát huy giá trị của Danh nhân văn hóa Nguyễn Đình Chiểu

Nhóm đoàn viên, thanh niên, học sinh đã tác động giải pháp: Khả năng tổ chức sôi nổi các hoạt động tuyên truyền, học tập các giá trị tinh thần của Danh nhân văn hóa Nguyễn Đình Chiểu: 49,10% hoàn toàn đồng ý; 29,8% đồng ý; 4,5% đồng ý một phần; 9,5% Không đồng ý; 7,1% hoàn toàn không đồng ý.

Nhóm đoàn viên, thanh niên chưa tác động giải pháp: Khả năng tổ chức sôi nổi các hoạt động tuyên truyền, học tập các giá trị tinh thần của Danh nhân văn hóa Nguyễn Đình Chiểu: 14,5 % hoàn toàn đồng ý; 11,3 % đồng ý; 17,7% đồng ý một phần; 33 % không đồng ý; 23,5% hoàn toàn không đồng ý.

Bảng 2: Khả năng tổ chức sôi nổi các hoạt động tuyên truyền, học tập các giá trị tinh thần

của Danh nhân văn hóa Nguyễn Đình Chiểu

4.2.2. Khả năng vận dụng các giá trị tinh thần từ Danh nhân văn hóa Nguyễn Đình Chiểu

Nhóm đoàn viên, thanh niên đã tác động giải pháp: Khả năng vận dụng tốt các giá trị tinh thần của Danh nhân văn hóa Nguyễn Đình Chiểu: 39.8 % hoàn toàn đồng ý; 27,5% đồng ý; 9,7% không đồng ý; 8% hoàn toàn không đồng ý; 15% đồng ý một phần.

Nhóm đoàn viên, thanh niên chưa tác động giải pháp: Khả năng vận dụng tốt các giá trị tinh thần của Danh nhân văn hóa Nguyễn Đình Chiểu: 13 % Hoàn toàn đồng ý; 15,7% đồng ý; 19,5% Không đồng ý; 25,2% Hoàn toàn không đồng ý; 26,6 % đồng ý một phần.

Bảng 3: Mức độ vận dụng các giá trị tinh thần của Danh nhân văn hóa Nguyễn Đình Chiểu 

 Bảng 4: Kiểm định ONEWAY-ANOVA về sự chênh lệch giữa nhóm đối tượng tác động giải pháp và nhóm chưa tác động giải pháp

Từ kiểm định Levene cho ta thấy chỉ số sig của các giải pháp 0.05 chứng tỏ có sự khác biệt, có ý nghĩa th??ng kê giữa hai nhóm đối tượng tác động và chưa tác động và từ bảng Robust Tests khẳng định chỉ số sig của các giải pháp <0.05. Từ đó, ta khẳng định các giải pháp đã mang lại hiệu quả cho nhóm được tác động.

4.2.3. Thái độ của đoàn viên, thanh niên, học sinh về sự phù hợp và hiệu quả của giải pháp

Nhận thức của đoàn viên, thanh niên, học sinh về sự phù hợp và hiệu quả được tổng hợp từ hai câu hỏi như ở bảng. Các câu hỏi thu thập ý kiến của đoàn viên, thanh niên, học sinh theo thang đo 5 mức từ 1-5 tương ứng với các mức nhận định: hoàn toàn không đồng ý, không đồng ý, đồng ý, hoàn toàn đồng ý, đồng ý một phần.

 Bảng 5: Thống kê mô tả thang đo nhận thức của đoàn viên, thanh niên về hiệu quả của giải pháp

Từ số trung bình cho thấy đa số đoàn viên, thanh niên, học sinh được tác động giải pháp bình chọn ở mức đồng ý và hoàn toàn đồng ý, nhóm chưa tác động giải pháp chọn ở 2 mức không đồng ý và đồng ý. Từ đây, ta thấy có sự chênh lệch nhận thức giữa nhóm tác động và nhóm chưa tác động.

 Bảng 6: Kết quả kiểm định ANOVA giữa thang đo nhận thức với đoàn viên, thanh niên, học sinh

Từ số liệu phân tích anova cho thấy chỉ số p- value >0.05 chứng tỏ không có sự khác biệt về nhận thức giữa đoàn viên và thanh niên các trường với nhau.

Từ đó, chúng tôi kết luận được rằng: đoàn viên, thanh niên, học sinh sau khi thực hiện các giải pháp đã nhận thức được việc gìn giữ, phát huy các giá trị Danh nhân văn hóa Nguyễn Đình Chiểu tinh thần ở thời điểm này là hợp lí, cần tiếp tục phát huy.

4. Một số giải pháp phát huy giá trị Danh nhân văn hóa Nguyễn Đình Chiểu trong giáo dục đạo đức đoàn viên, thanh niên tỉnh bến tre

4.1. Tuyên truyền về cuộc đời và những giá trị tinh thần của Danh nhân văn hóa Nguyễn Đình Chiểu

Tuyên truyền bằng hình thức triển lãm về thân thế, sự nghiệp, tác phẩm văn học và các bài cảm nghĩ về Cụ, kết hợp phát thanh học đường qua các giờ chơi.

Thành lập các câu lạc bộ âm nhạc tổ chức diễn sân khấu hóa cuộc đời và sự nghiệp của Cụ Đồ Chiểu.

Liên kết thư viện Nguyễn Đình Chiểu giúp các bạn tìm hiểu sâu hơn về cuộc đời, sự nghiệp văn chương của Cụ qua việc đọc sách online (https://sites.google.com/view/thuviennguyendinhchieubt/home?pli=1).

Tổ chức cuộc thi viết thư pháp “Gìn giữ nét văn thơ cụ Đồ Chiểu”.

Phối hợp tổ Ngữ Văn của trường tổ chức tuyên truyền, giáo dục qua các buổi sinh hoạt ngoại khóa, lồng ghép vào các tiết sinh hoạt trải nghiệm nhằm giáo dục các phẩm chất yêu nước, hiếu thảo, tôn sư trọng đạo, giúp người giúp đời, các hành động trượng nghĩa của Cụ trong đoàn viên, thanh niên, học sinh, giúp học sinh thấy được các phẩm chất ấy được hình thành từ những ý thức và việc làm rất đơn giản, bình thường mà mỗi chúng ta ai cũng làm được, cũng có được chỉ cần chúng ta ý thức và thực hiện nó hàng ngày.

4.2. Giáo dục tinh thần yêu nước

Thông qua các buổi sinh hoạt chuyên đề, sinh hoạt ngoại khóa, các hoạt động tuyên truyền về cuộc đời, sự nghiệp và các giá trị của Danh nhân văn hóa Nguyễn Đình Chiểu qua các tác phẩm thơ văn, chúng tôi lồng ghép giáo dục lòng yêu nước đối với đoàn viên, thanh niên học sinh. Làm cho học sinh thấy được để thể hiện lòng yêu nước của mình chỉ đơn giản bằng thành tích học tập tốt, bằng những việc giúp người giúp đời giúp ích cho mọi người cho xã hội, không vi phạm pháp luật, đấu tranh bảo vệ cái thiện, đoàn kết cùng nhau tiến bộ.

4.3. Giáo dục tinh thần hiếu thảo, tôn sư trọng đạo trong đoàn viên học sinh

Câu lạc bộ trải nghiệm tổ chức các lớp dạy làm hoa từ ruy băng, len, sợi, dạy nấu ăn, dạy kỹ năng tổ chức sự kiện…mời giáo viên có năng khiếu tham gia nhằm mục đích giáo dục học sinh thể hiện sự hiếu thảo, tôn sư trọng đạo của mình bằng việc làm đơn giản xuất phát từ lòng thành: tự làm hoa tri ân giáo viên nhân ngày 20/11, tặng cha mẹ vào các dịp sinh nhật, 8/3… thể hiện sự hiếu thảo trong bữa cơm gia đình.

4.4. Giáo dục tinh thần giúp người, giúp đời

Kêu gọi Đoàn viên học sinh thể hiện tinh thần giúp người giúp đời bằng những hành động việc làm phù hợp với điều kiện và hoàn cảnh mình như: nhặt được của rơi trả lại người mất, biết giúp đỡ người khó khăn,….

Vận động các bạn quyên góp sách giáo khoa, sách tham khảo của các bạn, các anh chị đã học để tặng lại cho các bạn, các em học sinh có hoàn cảnh khó khăn ở trường mình và trường THPT, THCS trong tỉnh.

Tổ chức các hoạt động khởi nghiệp như bán móc khóa, bình nước bán hàng handmade, tổ chức cây mùa xuân,… gây quỹ giúp đỡ học sinh nghèo và tặng quà nhân dịp năm mới, trao quà cho trẻ em khuyết tật nhân các dịp Trung Thu, Quốc tế Thiếu nhi… giúp các bạn nhận thấy được tuy việc làm nhỏ, phần quà đơn giản nhưng góp phần giúp bạn phần nào giải quyết được khó khăn và mang lại niềm vui cho các em nhỏ đó là giúp người giúp đời.

4.5. Giáo dục tinh thần trượng nghĩa

Tinh thần trượng nghĩa ở học sinh thể hiện trong cuộc sống ở việc biết bảo vệ, giúp đỡ bạn mình khi bị bạn khác bắt nạt, biết giúp đỡ bảo vệ người yếu thế, trượng nghĩa thể hiện trong học tập ở việc bỏ qua những tranh đua hẹp hòi, cùng hợp tác giúp nhau tiến bộ. Từ việc làm đó góp phần tăng thêm tình đoàn kết và hạn chế được tình trạng bạo lực học đường trong học sinh.

Xây dựng tiểu phẩm “Lục Vân Tiên thời nay” nhằm mục đích giáo dục cách thể hiện tinh thần trượng nghĩa phù hợp, đúng pháp luật trong thời đại ngày nay. Sau đó, đặt ra những tình huống có vấn đề cho học sinh tham gia xử lý.

Phối hợp giáo viên chủ nhiệm tổ chức tọa đàm “Xây dựng tình bạn đẹp nói không với bạo lực học đường” ở các chi đoàn lớp được các chi đoàn tham gia sôi nổi tích cực.

4.6. Giáo dục tinh thần vượt khó, vươn lên số phận

Xây dựng Tổng đài tư vấn học đường dành cho học sinh trường THPT Nguyễn Đình Chiểu với website: https://www.ndctuvantamlihocduong.com/ do các bạn học sinh quản lí cùng với những cố vấn có chuyên môn nhằm giáo dục, định hướng tinh thần nghị lực vượt lên số phận, đưa ra lời khuyên khi các bạn gặp khó khăn, áp lực, …

4.7. Kết nối Đoàn viên, lan tỏa giá trị Danh nhân văn hóa Nguyễn Đình Chiểu đến trường bạn

Nhằm mục đích lan tỏa những giá trị của Danh nhân văn hóa Nguyễn Đình Chiểu, Ban chấp hành đoàn trường kết nối đoàn viên với các trường THPT trên địa bàn trong tỉnh cụ thể: THPT Sương Nguyệt Anh (Ba Tri, Bến Tre), THPT Đoàn Thị Điểm (Thạnh Phú, Bến Tre) và dự định đến nhiều trường THPT khác trong tỉnh để vui chơi học hỏi kinh nghiệm lẫn nhau và giúp đỡ nhau trong học tập cũng như trong cuộc sống.

Tạo Fanpage “Phát huy giá trị Danh nhân văn hóa Nguyễn Đình Chiểu” để tuyên truyền và lan tỏa giá trị quý báu của Cụ đến với mọi người. Fanpage đăng tải những bài viết tuyên truyền về cuộc đời sự nghiệp và tinh thần của Cụ cùng với những hình ảnh đẹp, clip thể hiện hành động đẹp trượng nghĩa, giúp người giúp đời, người tốt việc tốt; chia sẻ kinh nghiệm, tài liệu học tập,… được đông đảo các bạn học sinh tham gia theo dõi.

5. Kết luận

Qua việc thực hiện các giải pháp tuyên tuyền và giáo dục, bằng các hành động cụ thể, thiết thực, gần gũi trong đời sống hàng ngày sẽ góp phần tác động và giáo dục đạo đức học sinh theo giá trị Danh nhân văn hóa Nguyễn Đình Chiểu và lan tỏa được các giá trị ấy đến đoàn viên, thanh niên khác. Việc giữ gìn và giáo dục thế hệ trẻ, thế hệ học sinh những giá trị về lòng yêu thương con người noi theo giá trị Danh nhân văn hóa Nguyễn Đình Chiểu là rất cần thiết từ bây giờ cho tới mai sau và mãi mãi để thực hiện xây dựng con người Bến Tre yêu nước, đoàn kết giàu lòng nhân ái, tự tin biết phấn đấu vươn lên đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh bền vững theo đề án phát triển con người của tỉnh Bến Tre trong giai đoạn hiện nay.

[1] Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Bến Tre (2022), Ảnh hưởng của Nguyễn Đình Chiểu đối với nhân dân. Nguồn: https://baodongkhoi.vn/anh-huong-cua-nguyen-dinh-chieu-doi-voi-nhan-dan-10062022-a101616.html.

[2] Di sản thơ văn Nguyễn Đình Chiểu: Những giá trị truyền đời. Nguồn: https://vovlive.vn/di-san-tho-van-nguyen-dinh-chieu-nhung-gia-tri-truyen-doi-f33959.html.

[3] Nhiều tác giả (2022), Nguyễn Đình Chiểu Danh nhân văn hóa Thế giới, NXB Chính trị Quốc gia - Sự thật, Hà Nội.

[4] UBND tỉnh Bến Tre (2022), Hội thảo khoa học: Danh nhân Nguyễn Đình Chiểu trong thời đại ngày nay.

[5] Nhiều tác giả, Sáng tạo văn hóa nghệ thuật về Nguyễn Đình Chiểu, Hội văn học nghệ thuật Nguyễn Đình Chiểu Bến Tre - NXB Văn hóa dân tộc.

[6] Trần Trọng Triết (2022), Nguyễn Đình Chiểu sống mãi với lịch sử và nhân dân, Tạp chí văn hóa nghệ thuật, tháng 7.