1.  Về số lượng môn thi:

Đã học thì phải thi, có thi thì mới học. Đó là lẽ đương nhiên trong cuộc sống.

Học sinh lớp 12 thi tốt nghiệp nhằm đạt các mục tiêu  được ghi trong Điều 2 Quy chế thi tốt nghiệp THPT ban hành kèm theo Thông tư số 10/2012/TT –BGDĐT, ngày 06/03/2012 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo : “Đánh giá, xác nhận trình độ của người học theo mục tiêu giáo dục sau khi học hết chương trình THPT; Làm cơ sở  chuẩn bị cho người học tiếp tục học  lên hoặc đi vào cuộc sống lao động , tham gia xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; Làm cơ sở cho việc đánh giá kết quả dạy và học của trường phổ thông; đánh giá các công tác chỉ đạo của cơ quan quản lý giáo dục.”

Thi tốt nghiệp là việc bình thường đã diễn ra trong suốt lịch sử của nền giáo dục cách mạng Việt Nam. Trong những năm gần đây dư luận xã hội và ngành giáo dục lo lắng về kỳ thi tốt nghiệp THPT không phải vì bản thân kỳ thi mà có lẽ vì công tác tổ chức thi và chất lượng kỳ thi chưa đáp ứng được yêu cầu đòi hỏi của xã hội. Vì vậy việc đổi mới thi tốt nghiệp cần tập trung giải quyết những bất cập mà xã hội đang băn khoăn.

Tổng số môn học ở bậc học phổ thông là 13 môn. Lâu nay số lượng môn thi là 6 trong số 8 môn học “quan trọng” ( Toán, Lý, Hóa, Sinh, Văn , Sử, Địa, Ngoại Ngữ.). Việc thi 6 môn trong tổng số 13 môn học ở bậc THPT cho phép đánh giá được tương đối đầy đủ, tổng quát năng lực, kết quả học tập của học sinh và qua đó phản ánh chất lượng của nền giáo dục phổ thông.

Như vậy thi 6 môn là hợp lý . Không nên cho rằng thi 6 môn là quá tải với học sinh để từ đó rút xuống còn 4 môn thi. Tại Điều 13 của Quy chế thi tốt nghiệp đã quy định rõ: “ Nội dung đề thi nằm trong chương trình trung học phổ thông hiện hành, chủ yếu lớp 12 trung học phổ thông; Kiểm tra bao quát kiến thức cơ bản, năng lực vận dụng kiến thức, sự hiểu biết về thực hành của người học; Đảm bảo tính chính xác, khoa học, tính sư phạm; Phân loại được trình độ của người học; Phù hợp với thời gian quy định cho từng môn thi…”

Chỉ cần học sinh học tập nghiêm túc ở mức trung bình là có thể thực hiện được bài thi bình thường.

2. Về môn tự chọn và môn khuyến khích.

 Không nên có khái niệm môn thi tự chọn và môn khuyến khích trong giai đoạn hiện nay khi học sinh đang học và thi theo chương trình hiện hành. Việc này chỉ nên đặt ra  sau khi thực hiện chương trình mới theo theo hướng tích hợp ở lớp học dưới, phân hóa ở các lớp học trên và học sinh được lựa chọn môn học ở bậc học THPT. Nói cách khác môn thi tự chọn và khuyến khích chỉ nên thực hiện khi học sinh hoàn thành  chương trình mới sẽ bắt đầu từ năm 2015 theo kế hoạch của Bộ GD & ĐT.

Ý tưởng về việc  giảm  môn thi  và thay thế môn thi bắt buộc thành môn tự chọn nhằm giảm nhẹ kinh phí cho kỳ thi là không hợp lý vì:

 - Thời gian tổ chức không giảm  đi bao nhiêu mà tính phức tạp của kỳ thi tăng lên rất nhiều, dễ dẫn tới những sai sót trong quá trình tổ chức thi khi tiến hành đồng thời trong phạm vi cả nước.

- Việc tổ chức học tập cho học sinh lớp 12 sẽ rất phức tạp. Học sinh dễ nảy sinh tâm lý chỉ tập trung học 4 môn sẽ thi còn lơ  là việc học các môn còn lại. Đó là điều lo ngại nhất của các nhà giáo dục và quản lý giáo dục.

-  Nếu thi 6 môn bắt buộc thì Bộ chỉ phải thành lập 6 hội đổng ra đề thi, còn nếu 8 môn thi ( 2 môn bắt buộc, 6 môn tự chọn, khuyến khích) thì phải có 8 hội đồng ra đề. Nhà xuất bản Giáo dục phải đồng thời phát hành 8 bộ tài liệu hướng dẫn ôn thi tốt nghiệp mà không rõ số lượng học sinh đăng ký từng môn là bao nhiêu.

 Như vậy không phải là giảm kinh phí mà tăng kinh phí và lãng phí hơn rất nhiều so với cách tổ chức thi như hiện nay.

3. Về tỷ lệ 20 % miễn thi tốt nghiệp

Kỳ thi tốt nghiệp THPT là một kỳ thi quốc gia duy nhất  cho học sinh trong  suốt 12 năm học tập , vì vậy tất cả học sinh lớp 12 có nghĩa vụ và quyền lợi được thi tốt nghiệp khi đủ điều kiện dự thi theo Quy chế. Đây là bài học tuân thủ pháp luật vào đời đầu tiên của học sinh. Mọi người đều có nghĩa vụ, trách nhiệm công dân bình đẳng như nhau trước  quy dịnh của pháp luật và các văn bản pháp quy. Quy chế thi tốt nghiệp là một văn bản pháp quy, do đó không thể có khái niệm miễn thi cho 20 % học sinh. Đặc biệt tiêu chí miễn thi lại khác nhau không chỉ ở các tỉnh, thành phố mà ngay  giữa các trường trong cùng tỉnh, thành phố. Nếu miễn thi 20% thì tự chúng ta đã tạo ra những bất hợp lý, bất bình đẳng trong học sinh, để lại dấu ấn thất vọng, một cái nhìn lệch lạc về thực thi pháp luật cho học sinh khi bước vào đời. Hệ lụy này không có tiền của nào bù đắp được.

Việc đặc cách tốt nghiệp chỉ nên thực hiện theo Quy định hiện hành cho một số ít học sinh tham gia các kỳ thi quốc tế là hợp lý.

4. Thực hiện phương châm đánh chắc thắng.

Thi tốt nghiệp THPT và thi đại học, cao đẳng là hai kỳ thi có mục đích khác nhau nhưng liên quan chặt chẽ với nhau. Đổi mới thi tốt nghiệp phải đồng thời đổi mới thi đại học, cao đẳng. Vì vậy Bộ Giáo dục và Đào tạo cần có một đề án tổng thể về đổi mới thi tốt nghiệp THPT, đại học. Đề án này cần được chuẩn bị kỹ lưỡng, chu đáo, khoa học, phù hợp thực tế theo các yêu cầu của Nghị quyết 29 của BCHTW Đảng khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện  giáo dục và đào tạo. Đổi mới thi tốt nghiệp và thi đại học phải thành công ngay từ khi bắt đầu  thực hiện để tạo động lực cho người học, tạo niềm tin cho xã hội và tạo quyết tâm cho đội ngũ cán bộ giáo viên toàn ngành khi bước vào công cuộc đổi mới giáo dục lần này. Cần  tránh tư tưởng nóng vội, chủ quan, duy ý chí.

Nếu chuẩn bị chưa chu đáo, chưa tạo được sự đồng thuận cao trong ngành và xã hội thì chưa nên vội có những thay đổi lớn  trong kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2014. Từ nay đến ngày công bố quyết định môn thi tốt nghiệp không còn bao lâu (chậm nhất là ngày 31/03/2014), nên xin đề nghị: Năm 2014 vẫn tổ chức thi theo Quy chế hiện hành. Nếu cần đổi mới thì trong kỳ thi này nên tập trung vào mấy  việc: Cải tiến khâu ra đề thi theo hướng phát huy được năng lực sáng tạo của học sinh, công tác tổ chức thi thật nghiêm túc….; từ đó rút ra những bài học cần thiết cho việc đổi mới thi tốt nghiệp vào năm 2015.

Từ nay đến tháng 8/ 2014 nên tập trung nghiên cứu phương án đổi mới thi tốt nghiệp, thi đại học, cao đẳng và công bố chính thức vào đầu tháng 9/2014 khi bắt đầu năm học mới; Việc đổi mới này sẽ thực hiện từ năm 2015. Đây là lộ trình phù hợp thực tế và phải rất khẩn trương mới có thể hoàn thành.

Bộ trưởng Phạm Vũ Luận, Tư lệnh ngành Giáo dục – Đào tạo đã chọn khâu đột phá thực hiện Nghị quyết 29 của BCHTW Đảng khóa XI là đổi mới thi tốt nghiệp và thi đại học.

Lời dạy của Bác Hồ và quyết định lịch sử của Đại tướng – Tổng tư lệnh Võ Nguyên Giáp về phương châm tác chiến trong chiến dịch Điện Biên Phủ năm 1954 vẫn còn nguyên giá trị và mang tính thời sự đối với ngành giáo dục chúng ta hôm nay: Chắc thắng mới đánh.

Đánh ở đâu, đánh như thế nào và đánh vào lúc nào để giành thẳng lợi cao nhất là những quyết định mang tầm trí tuệ và bản lĩnh của người cầm quân.

Hy vọng trận đánh mở đầu cho công cuộc đổi mới giáo dục theo Nghị quyết Hội nghị lần thứ VIII BCHTW Đảng khóa XI sẽ thắng lợi giòn giã.