Đề án “Thí điểm mô hình đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục tiểu học từ lớp 1 đến lớp 3 tại TP HCM năm học 2014 - 2015” với tổng kinh phí thực hiện  thí điểm khoảng 4.000 tỷ đồng. Đề án này đang chờ Bộ GD-ĐT phê duyệt.

Theo đề án, nội dung trong SGK các môn học từ lớp 1-3 được số hóa theo công nghệ 3D, mỗi học sinh sử dụng một máy tính bảng riêng. Giáo viên sẽ sử dụng phần mềm để soạn giáo án, quản lý lớp học và có thể kiểm soát học sinh. Tuy nhiên, đề án đang nhận được phản ứng trái chiều từ dư luận.

Để có nhiều góc nhìn, VOV.VN phỏng vấn ThS. Lê Thị Lan Anh, Phó Viện trưởng Viện Phát triển Giáo dục và Trí tuệ Việt (IEDV), nhà nghiên cứu trong lĩnh vực giáo dục và phát triển trí tuệ trẻ em. Hiện chị đang là chủ nhiệm dự án Nghiên cứu và Phát triển nhân tài Việt; nghiên cứu các chương trình phát triển trí thông minh, sự tự tin và kỹ năng sống cho trẻ em; đào tạo chương trình kỹ năng làm cha mẹ, kỹ năng nuôi dạy trẻ thành tài cho các bậc phụ huynh…

Cần tiến hành một cuộc khảo sát trên diện rộng

PV: Theo chị, với lứa tuổi của các em từ lớp 1-3, thì việc học hoàn toàn bằng Sách giáo khoa điện tử (SGKĐT) liệu có phù hợp?

Chị Lê Thị Lan Anh: Theo đề án “Thí điểm mô hình đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục tiểu học từ lớp 1 đến lớp 3 tại TPHCM năm học 2014 - 2015” thì một trong số nội dung rất đang được quan tâm hiện nay là “Sách giáo khoa điện tử và máy tính bảng dành cho học sinh tiểu học lớp 1, 2, 3”.

Tôi đã có hơn 10 năm làm công tác nghiên cứu xã hội học, đào tạo cho nhiều đối tượng: giảng dạy tại trường đại học, dạy kỹ năng sống cho học sinh, kỹ năng tư duy cho trẻ từ 4-14 tuổi; trực tiếp đào tạo về phương pháp giảng, kỹ năng giảng hiện đại cho giáo viên nhiều cấp học trong cả nước, theo tôi để nhận định Đề án SGKĐT có phù hợp với học trò hay không không đơn giản.

Xét về mặt ưu điểm: Thế kỷ 21 là kỷ nguyên của công nghệ thông tin, vì thế, thật khó để phủ nhận sức mạnh của công nghệ trong đời sống. Tôi tin rằng, những người có ý tưởng và thai nghén Đề án này chắc chắn cũng mong muốn ứng dụng tốt nhất những đặc điểm ưu việt của công nghệ vào giáo dục, nhằm nâng cao chất lượng dạy và học trong nhà trường.

Bạn thử nghĩ xem, một “cuốn SGKĐT” có thể tích hợp toàn bộ giáo trình từ lớp 1 đến lớp 12 là quá tuyệt ấy chứ. Nếu SGKĐT thay thế hoàn toàn sách in thì Nhà nước sẽ không phải tốn tiền in sách giấy, không phải lãng phí nhiều tỷ đồng cho việc phát hành sách hàng năm, sau đó lại cải tiến, lại thay thay đổi và lại in.

Với SGKĐT, mỗi khi Bộ GD-ĐT thay đổi nội dung, phần mềm sẽ được tự động cập nhật. Những môn học mang tính đặc thù mà không phải giáo viên nào cũng có khả năng dạy tốt, giảng hay - giờ được tích hợp trong 1 chiếc máy tính bảng như: âm nhạc, mỹ thuật, tiếng Anh. 12 trong 1 (12 bộ sách trong 1 máy tính bảng) nghe qua như thế nghe có vẻ hoàn hảo.

Xét ở lăng kính phần mềm:

Khi 3D hóa các bài học (các bài học được thể hiện bằng hình ảnh 3D), xét ở lăng kính người viết phần mềm đơn thuần-đó có thể được coi là bước tiến. Máy tính thì luôn có khả năng làm cho bài học, bài giảng trở nên sinh động, đa màu sắc và đỡ nhàm chán hơn khi trình bày trên giấy.

Tuy nhiên, đứng trên góc độ người nghiên cứu về giáo dục, góc độ phụ huynh, quyền lợi của học sinh, túi tiền của mỗi gia đình… thì việc ngay lập tức ứng dụng rộng rãi đề án này có hàng loạt những vấn đề cần phải chuẩn bị. Sách đối với trẻ tiểu học không chỉ đơn giản là phần mềm, hơn thế nữa, nó phải là một phần mềm giáo dục. Mà phần mềm giáo dục thì phải được nghiên cứu, thẩm định bởi những người có chuyên môn về giáo dục-chứ không phải bởi người viết phần mềm.

PV: Vậy với vai trò là Nhà nghiên cứu xã hội học, từng công tác trong lĩnh vực đào tạo phát triển trí tuệ trẻ em, chị nhận thấy đề án này cần phải chuẩn bị những gì trước khi áp dụng rộng rãi trong trường học?

Chị Lê Thị Lan Anh: Thứ nhất, ở góc độ nghiên cứu xã hội học, Đề án trước khi triển khai cần tiến hành một cuộc khảo sát trên diện rộng (theo hình thức online và/hoặc offline) để nắm bắt tâm tư, nguyện vọng, mong muốn của người dân. Dạy trên máy tính bảng là bước ngoặt rất lớn, rất khác biệt với phương pháp hiện tại. Bởi vậy, nội dung trưng cầu ý kiến người dân cũng phải xây dựng rất chuyên biệt như:

Phương pháp giảng của giáo viên cần được thay đổi, bổ sung như thế nào? Có bao nhiêu phần trăm giáo viên có kỹ năng sử dụng máy tính bảng, kỹ năng soạn giáo án bằng máy tính? Tỷ lệ giáo viên ít tiếp cận máy tính, hiếm khi hoặc chưa bao giờ tiếp cận máy tính là bao nhiêu? Cần bao nhiêu thời gian để đào tạo 1 giáo viên mà họ hiếm khi hoặc chưa bao giờ dùng máy tính sử dụng thành thạo SGKĐT?.

Đặc biệt, với những giáo viên lớn tuổi, giáo viên ở vùng nông thôn, vùng xa, vùng sâu-công nghệ đối với họ là một thứ cực kỳ xa lạ. Giờ áp dụng rộng rãi ngay lập tức, đồng loạt dễ dẫn đến các tác động tiêu cực: giáo viên lúng túng, thiếu tự tin, chán nản, bỏ nghề.

Phương pháp, thói quen học, thói quen đọc; kỹ năng sử dung máy tính bảng, làm quen thiết bị, làm chủ công nghệ, cách khai thác thông tin trên máy của học sinh. Từ trước đến nay, học trò nhỏ tuổi vốn không hoặc rất ít được tiếp xúc với máy tính, thậm chí nhiều bé bố mẹ ít cho xem ti vi vì lo ngại con trẻ bị tật khúc xạ, lệ thuộc vào thiết bị điện tử làm giảm khả năng giao tiếp.

Khi phương pháp giảng, phương pháp học thay đổi, vậy quy trình đánh giá chất lượng học sinh có thay đổi không? Sử dụng máy tính bảng liên tục có khiến học sinh bị tật khúc xạ hàng loạt không? Thời lượng trẻ tiếp xúc với máy tính bảng bao nhiêu giờ trong một ngày?

Tâm lý của phụ huynh học sinh đã sẵn sàng tiếp nhận chưa, có đủ kinh phí để đầu tư không, đã sẵn sàng thay đổi thói quen, cách dạy kèm thêm cho trẻ ở nhà hay chưa? (từ trước đến nay vốn hướng dẫn con học trên sách, không phải ai cũng có kỹ năng làm chủ công nghệ để dạy trẻ).

Nhiều học sinh sẽ phải bỏ học giữa chừng?

PV: Với một đề án như thế này, gia đình cũng phải lo kinh phí rất nhiều để sắm trang thiết bị cho con em mình, liệu như thế đã phù hợp với đa số người Việt Nam, thưa chị?

Chị Lê Thị Lan Anh: Một bộ sách giáo khoa hiện tại khoảng vài triệu đồng  vốn chẳng đáng gì với trẻ em khá giả ở thành phố. Nhưng ở nông thôn và vùng khó khăn, cứ đến đầu năm học, nhiều gia đình vẫn lao đao với các khoản phí cho con có cơ hội được cắp sách tới trường. Không ít gia đình sử dụng sách giáo khoa theo hình thức “gia truyền”: anh để lại cho em, cô nhượng cho cháu, bạn lớn nhường cho bạn bé, học sinh miền núi học sách cũ được quyên góp từ học sinh thành phố…