GS Phan Huy Lê: Đấy là điểm mà tôi không đồng tình với Cecil B. Currey, một tác giả người Mỹ của cuốn sách “Võ Nguyên Giáp - chiến thằng bằng mọi giá”. Cuốn sách có nhiều phân tích sâu sắc, đánh giá trân trọng, nhưng kết luận như thế là không hiểu đúng về Võ Nguyên Giáp. Mục tiêu của ông là giành bằng được độc lập tự do cho đất nước, nhưng ông ý thức sâu sắc phải dành thắng lợi bằng cách ít tổn thất nhất cho quân đội và nhân dân. Khi quyết định một chiến dịch, một trận đánh, ông tính toán rất kỹ thắng lợi và tổn thất, tính đến tùng sinh mạng, từng giọt máu của quân sĩ và nhân dân. Hồi ký của Thượng tướng Hoàng Minh Thảo đã nêu lên nhiều chứng minh về tinh thần này. Đó chính là truyền thống quân sự Việt Nam, là tính nhân văn và trách nhiệm cao cả của Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Tính nhân văn đó xét cho cùng là xuất phát từ ý thức về sự tồn vong của dân tộc, một nước không lớn chống lại sự xâm lược của những thế lực hùng mạnh bậc nhất của thời đại. 

 

Một ví dụ điển hình là khi Đại tướng Võ Nguyên Giáp thay đổi cách đánh ở trận Điện Biện Phủ. Nếu theo cách “đánh nhanh thắng nhanh” của cố vấn Trung Quốc thì hy sinh khủng khiếp mà chưa chắc đã giành thắng lợi. Đại tướng đã kiên quyết thay đổi phương chấm tác chiến, chuyển sang “tiến chắc, đánh chắc”, phải mất thêm 2 tháng để chuẩn bị, nhưng nhờ đó mới giành được thắng lợi oanh liệt và ít tổn thất như thế. Xoay chuyển cục diện và nhận thức, dám chịu trách nhiệm, là tài năng và bản lĩnh của một vị Tổng tư lệnh mưu lược. 

 

 

GS Phan Huy Lê: Chỉ để chọn một thì hơi khó. Nhưng riêng với cá nhân tôi, dù Đại tướng Võ Nguyên Giáp luôn bảo ông làm sử không chuyên nghiệp như chúng tôi, nhưng làm việc với ông mới thấy, ông là một nhà sử học lớn, nhà sử học bậc thày, làm việc hết sức cụ thể, chi tiết, đúng tư duy và phong cách nhà sử học. 

 

Cái ông quan tâm đầu tiên là phải tìm bằng được tư liệu, biết giám định tư liệu; thứ hai là ông rất tôn trọng những khái niệm đã từng được khái quát và sử dụng trong các thời kỳ lịch sử, luôn lật đi lật lại để tìm hiểu cách giải thích cho đúng. Mọi khái quát đều phải chứng minh bằng tư liệu.

 

 Ông từng bảo tôi rằng, “Cái rất gần giữa quân sự với sử học là phải coi trọng sự thật. Sử mà không coi trọng sự thật không còn là sử, quân sự mà không coi trọng sự thật thì thất bại ngay lập tức”. 

 

“Phải tôn trọng sự thật”, ông nhắc đi nhắc lại “dù là sự thật cay đắng nhất cũng phải chấp nhận, từ sự thật đó mới tạo được thành công”. 

Theo: baodatviet.vn