Nằm bên bờ vịnh Hạ Long xinh đẹp, Trường THPT Hòn Gai được thành lập năm 1959. Đây là ngôi trường THPT đầu tiên của tỉnh Quảng Ninh nằm giữa trung tâm Vùng mỏ anh hùng. Trong tâm khảm của các thế hệ giáo viên, học sinh của Nhà trường luôn ghi nhớ về một sự kiện lịch sử: Ngày 2 tháng 2  năm 1965 (ngày 1 Tết Ất Tỵ), tại sân trường này Bác Hồ kính yêu đã chọn nơi đây để gặp gỡ, chúc Tết nhân dân tỉnh Quảng Ninh. Người nói “… Bác tin tưởng vào sự phấn đấu anh dũng và thành công tốt đẹp của cán bộ và công nhân. Và cán bộ cùng công nhân đã tỏ ra xứng đáng với lòng tin cậy của Bác…” Chỉ sau ngày ra đời một năm (1960) về thăm Trường, Bộ trưởng Bộ Giáo dục Nguyễn Văn Huyên đã nhận định: “ Thiên nhiên Hạ Long đẹp như thế này, nhất định sẽ khiến cho tâm hồn con người trở nên phong phú, cao đẹp. Trong hàng ngũ thiếu nhi, học sinh ở đây nhất định sẽ xuất hiện nhiều nghệ sĩ lớn”. Trải qua hơn nửa thế kỷ xây dựng và trưởng thành, các thế hệ thầy và trò ở đây luôn tự hào về những đóng góp xứng đáng của mình cho sự nghiệp cách mạng trong kháng chiến cũng như trong hòa bình. Biết bao người từ mái trường thân yêu này đã ra đi, người ở lại, có người trở thành Anh hùng, Chiến sĩ Thi đua toàn quốc, nhà văn, nghệ sĩ, nhà báo… Tiêu biểu: Anh hùng Quân đội Đỗ Viết Cường, Cố Nghệ sĩ ND Lê Dung, Nhà văn, nhà thơ, nhà viết kịch, đạo diễn Nguyễn Khắc Phục… tên tuổi của họ còn mãi, đi cùng năm tháng với quê hương, đất nước.

Ngày nay, nói dến Trường THPT Hòn Gai, ai cũng phải ghi nhận đó là Nhà  trường có phong trào thi đua và chất lượng dạy, học vào loại tốt nhất khối THPT của tỉnh Quảng Ninh, đặc biệt 5 năm trở lại đây. Nếu như năm học 2005- 2006, tỷ lệ học sinh đạt loại giỏi trong toàn trường chỉ chiếm 4,75% thì năm học 2009 – 2010 đã là 13%; học sinh đạt loại khá năm học 2005 -2006 là 48% thì năm học 2009 -2010 chiếm 66 %, tỷ lệ học sinh yếu giảm từ 1,8 % xuống còn 0,12%. Tỷ lệ học sinh thi đỗ vào các trường đại học, cao đẳng mấy năm gần đây luôn ở mức cao, như năm học vừa qua đạt 83 %.   Đó là chất lượng giáo dục đại trà, còn chất lượng giáo dục mũi nhọn, từ năm học 2005 -2006 đến nay, số học sinh giỏi cấp tỉnh hằng năm đạt trên dưới 100 em. Năm nào Nhà trường cũng có ít nhất 4 em trở lên đạt giải Quốc gia; năm học 2007 -2008 và năm học 2008 -2009, Trường có học sinh đạt giải quốc tế về ngoại ngữ.

Được hỏi, nguyên nhân nào Nhà trường có những bước tiến rõ nét về chất lượng giáo dục đào tạo học sinh như vậy, Thạc sĩ, Nhà giáo Ưu tú Hoàng Thế Vinh, Hiệu trưởng Nhà trường cho biết: “ Đó là kết quả tổng hợp của nhiều mặt công tác nhưng phải nói đến các giải pháp để đạt hiệu quả cao, trong đó việc tập trung nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên giữ vai trò quan trọng”. Nhà trường luôn tìm cách động viên anh chị em giáo viên phấn đấu trở thành giáo viên dạy giỏi. Ngoài việc tạo điều kiện thuận lợi để anh chị em theo học các lớp bồi dưỡng chuyên môn ngắn hạn, dài hạn; Nhà trường còn “ dùng đòn bẩy kinh tế” để khích lệ. Cụ thể, giáo viên dạy giỏi cấp tỉnh được tính thu nhập dạy thêm cao hơn giáo viên dạy giỏi cấp cơ sở; giáo viên dạy giỏi cấp cơ sở được tính cao hơn giáo viên thường.v.v. Chính vì vậy, trong 5 năm qua, Trường THPT Hòn Gai đều có  từ 19 đến 23 giáo viên, cán bộ đạt “ Giáo viên giỏi” cấp tỉnh, từ 17 đến 63 giáo viên đạt “ Giáo viên giỏi cấp cơ sở”. 5 năm qua Nhà trường đã tuyển dụng thêm 19 thạc sĩ và sinh viên tốt nghiệp loại giỏi để bổ sung cho đội ngũ giáo viên hiện có, chưa kể 12 cán bộ, giáo viên được đào tạo dài hạn, nâng cao và học thạc sĩ, trong đó có 4 giáo viên đã và sẽ hoàn thành Thạc sĩ chuyên ngành. Nhà trường đặc biệt coi trọng việc tạo môi trường thuận lợi nhất cho học sinh học tập. Từ năm 2007 đến nay Trường THPT Hòn Gai được tỉnh và ngành chọn thí điểm thực hiện đề án xây dựng “ Mô hình cung ứng dịch vụ giáo dục chất lượng cao trong trường trung học phổ thông với cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm về tổ chức bộ máy biên chế và tài chính”. Với mô hình này, bằng sự cố gắng huy động sức mạnh từ công tác xã hội hóa, Nhà trường đã thu được những kết quả bước đầu rất đáng khích lệ. Điều kiện học tập của các em học sinh ở đây bây giờ khá hơn trước rất nhiều, nhất là học sinh ở các lớp chất lượng cao. Các em ngày càng được tiếp cận nhiều hơn với các thầy cô giáo dạy giỏi, môi trường giáo dục hiện đại, thân thiện; các trang thiết bị tiên tiến… Tất cả các hoạt động bổ ích, thiết thực của Nhà trường nhằm mục tiêu: Không ngừng nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh, từ đó khảng định “ thương hiệu” của mình. Thầy và trò Trường THPT Hòn Gai đã có thêm động lực mới để dạy tốt, học tốt hơn nữa, xứng đáng với niềm mong đợi của cán bộ và nhân dân thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh.