Vi Hoàng Anh

Nguyễn Lan Phương

Trương Khánh Trang

Nguyễn Bình Nguyên

Trường Đại học FPT Hà Nội

Email: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

Tóm tắt:

Trong bối cảnh đô thị hóa và phát triển kinh tế toàn cầu, xu hướng phát triển không gian sáng tạo gắn liền với nghệ thuật và văn hóa đã nổi lên như một chiến lược hiệu quả và bền vững. Bài nghiên cứu này phân tích khái niệm Phát triển không gian sáng tạo, các phương pháp lập kế hoạch và chiến lược vận hành, đồng thời khám phá 10 thực hành tốt nhất trong lĩnh vực này. Nghiên cứu cũng sẽ trình bày một số nghiên cứu điển hình để minh họa cho sự thành công của các dự án tạo không gian sáng tạo trên thế giới.

Abstract:

In the context of urbanization and global economic development, the trend of developing creative spaces associated with arts and culture has emerged as an effective and sustainable strategy. This study analyzes the concept of Creative Placemaking, planning methods, and operational strategies, while also exploring the 10 best practices in this field. Additionally, the research will present several case studies to illustrate the success of creative placemaking projects around the world.

Từ khóa:

Phát triển không gian sáng tạo, Nghệ thuật, Văn hóa, Truyền thông, Bất động sản

Keywords:

Creative Placemaking, Arts, Culture, Communication, Real Estate

1. Đặt vấn đề

Xu hướng phát triển không gian sáng tạo gắn liền với nghệ thuật và văn hóa đang trở thành một hiện tượng phổ biến trên toàn cầu. Các đô thị lớn như New York, London, và Tokyo đã chứng kiến sự bùng nổ của các dự án phát triển bất động sản kết hợp với nghệ thuật và văn hóa, mang lại những lợi ích đáng kể về kinh tế, xã hội và môi trường [1]. Tại các khu vực này, không gian sáng tạo đã trở thành trung tâm thu hút cư dân, du khách và nhà đầu tư, đồng thời nâng cao chất lượng cuộc sống và tạo ra sự gắn kết cộng đồng. Với những thành công đã đạt được, việc nghiên cứu và áp dụng xu hướng này tại các thành phố đang phát triển như Hà Nội hay TP. Hồ Chí Minh trở nên vô cùng cần thiết.

Trên toàn cầu, các dự án không gian sáng tạo đã được triển khai rộng rãi và đạt được nhiều kết quả tích cực. Các thành phố như Detroit, Seattle, và Toronto đã đầu tư mạnh mẽ vào phát triển không gian sáng tạo, tạo ra những khu vực sống động với sự kết hợp giữa nghệ thuật, văn hóa và kinh doanh. Những dự án này không chỉ nâng cao giá trị bất động sản mà còn thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương và cải thiện chất lượng cuộc sống cho cư dân. Sự thành công của các dự án này đã chứng minh rằng không gian sáng tạo là một công cụ mạnh mẽ để tái thiết đô thị và phát triển bền vững.

2. Nội dung nghiên cứu

2.1. Khái niệm

Placemaking (tạm dịch là “tạo không gian”) là quá trình quy hoạch và thiết kế không gian công cộng nhằm tạo ra các nơi chốn hấp dẫn, có tính kết nối và bền vững. Khái niệm này nhấn mạnh vào việc không chỉ xây dựng các công trình vật lý mà còn tạo ra những trải nghiệm văn hóa, xã hội và thẩm mỹ, mang lại cảm giác thuộc về và gắn kết cộng đồng. Placemaking bao gồm các hoạt động như thiết kế cảnh quan, tổ chức sự kiện văn hóa, và khuyến khích sự tham gia của cộng đồng, từ đó tạo ra các không gian công cộng mà mọi người đều có thể tận hưởng và cảm thấy an toàn.

Ví dụ điển hình về placemaking bao gồm việc cải tạo các công viên công cộng, biến chúng từ những khu vực bỏ hoang thành những không gian xanh sôi động với các hoạt động thể thao, giải trí và nghệ thuật. Các dự án placemaking thường bắt đầu bằng việc lắng nghe ý kiến của cộng đồng để hiểu rõ những nhu cầu và mong muốn của họ, sau đó sử dụng những thông tin này để định hình các giải pháp thiết kế và quản lý phù hợp.

Create placemaking (tạm dịch là “phát triển không gian sáng tạo”) là một nhánh đặc biệt của placemaking tập trung vào việc tích hợp nghệ thuật và văn hóa vào quá trình phát triển không gian công cộng. Không chỉ nhằm cải thiện tính thẩm mỹ của không gian, creative placemaking còn sử dụng nghệ thuật và văn hóa như một công cụ để thúc đẩy sự phát triển kinh tế, xã hội và môi trường. Mục đích chính của creative placemaking là tạo ra những không gian công cộng sáng tạo, thu hút và bền vững bằng cách tận dụng nghệ thuật và văn hóa. Các dự án này hướng đến việc nâng cao chất lượng cuộc sống của cư dân, tăng cường sự kết nối và gắn kết cộng đồng, hỗ trợ phát triển kinh tế địa phương, bảo tồn và phát triển các giá trị văn hóa, cũng như cải thiện môi trường tự nhiên. Thông qua việc tổ chức các hoạt động văn hóa, triển lãm nghệ thuật và các buổi biểu diễn âm nhạc, creative placemaking tạo ra một môi trường sống động và đầy cảm hứng, góp phần xây dựng một cộng đồng mạnh mẽ và thịnh vượng [2].

Ví dụ điển hình về creative placemaking là việc chuyển đổi một khu vực công nghiệp cũ thành một khu nghệ thuật và văn hóa. Tại đây, các tòa nhà bỏ hoang được cải tạo thành không gian studio cho nghệ sĩ, phòng trưng bày nghệ thuật, và không gian biểu diễn. Các không gian công cộng được thiết kế lại để bao gồm các khu vực xanh, sân chơi, và các khu vực ngồi nghỉ. Các sự kiện văn hóa như triển lãm nghệ thuật, biểu diễn âm nhạc, và hội chợ thủ công được tổ chức thường xuyên, thu hút cư dân và du khách tham gia. Nhờ vậy, khu vực này không chỉ trở thành một điểm đến hấp dẫn mà còn thúc đẩy sự phát triển kinh tế địa phương, tạo cơ hội việc làm và tăng cường sự gắn kết cộng đồng.

2.2. Lập kế hoạch cho việc phát triển không gian sáng tạo

Việc lập kế hoạch cho các dự án tạo không gian sáng tạo đòi hỏi sự tham gia của nhiều bên liên quan, từ các nhà phát triển bất động sản, chính quyền địa phương đến các nghệ sĩ và cộng đồng. Quá trình này bao gồm việc xác định tầm nhìn và mục tiêu của dự án, thiết kế các không gian công cộng, và xây dựng các chương trình nghệ thuật và văn hóa phù hợp. Một trong những bước quan trọng trong quá trình lập kế hoạch là đảm bảo sự tham gia của cộng đồng từ giai đoạn đầu, nhằm tạo ra sự ủng hộ và gắn kết lâu dài [3].

(Quy trình các bước lập kế hoạch không gian sáng tạo)

Trong đó, vai trò cụ thể của từng bước có ý nghĩa quan trọng giúp lập kế hoạch cho việc phát triển không gian sáng tạo một cách hiệu quả, cụ thể như sau:

(Vai trò từng quy trình của các bước lập kế hoạch không gian sáng tạo)

2.3. Chiến lược vận hành để phát triển không gian sáng tạo

Các chiến lược vận hành đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì và phát triển các không gian sáng tạo. Các dự án thành công thường áp dụng một số chiến lược như: thiết lập các đối tác công tư liên ngành, tạo ra các chương trình nghệ thuật và văn hóa liên tục, và tìm kiếm các nguồn tài chính sáng tạo. Đặc biệt, việc hợp tác với các tổ chức nghệ thuật và văn hóa địa phương có thể giúp duy trì sự sống động và tính xác thực của các không gian sáng tạo [4]. Các chiến lược có thể được cụ thể như sau:

(Các chiến lược vận hành để phát triển không gian sáng tạo)

2.4. 10 best practices in Creative placemaking (10 thực hành tốt nhất trong phát triển không gian sáng tạo)

Dựa trên kinh nghiệm từ các dự án thành công [3] [4] [5], có 10 thực hành tốt nhất đã được xác định trong lĩnh vực tạo không gian sáng tạo:

1. 1)Begin with the end in mind (Bắt đầu với cái kết trong tâm trí)

Hình dung không chỉ những gì bạn muốn thấy - chẳng hạn như các tòa nhà được thiết kế nghệ thuật, một cộng đồng bao trùm, các nơi tụ tập thúc đẩy sức khỏe - mà còn những gì bạn không muốn thấy, chẳng hạn như việc thay thế cư dân hiện có, thiếu sự đa dạng hoặc nhà ở loại trừ. Đặt ra không giới hạn về khả năng kết hợp nghệ thuật và văn hóa với môi trường xây dựng.

1. 2)Bring in artists and the community early (Đưa “nghệ sĩ ‘và cộng đồng vào sớm)

Thời gian là tất cả. Nghệ thuật và văn hóa cần được đặt ở trung tâm và cốt lõi của thiết kế dự án. Sự tham gia sớm của các nguồn lực thiết yếu sẽ tạo điều kiện cho một dự án bao trùm và thiết kế tốt đáp ứng nhu cầu của cộng đồng.

1. 3)“Mine” local art and cultural assets ("Khai thác" tài sản nghệ thuật và văn hóa địa phương)

Hiểu rõ những viên ngọc nào tồn tại trong cộng đồng. Tạo không gian sáng tạo hoạt động tốt nhất khi nó được sử dụng để khuếch đại các tài sản cộng đồng, từ đó tạo ra một cảm giác tự hào. Tìm hiểu về lịch sử và nguyện vọng của cộng đồng. Thực hành "lắng nghe triệt để".

1. 4)Engage local artists (Thu hút các nghệ sĩ địa phương)

Tìm và tuyển dụng các nghệ sĩ trong cộng đồng, bao gồm các nghệ sĩ thị giác, nhạc sĩ, nhiếp ảnh gia, vũ công, nhà thơ, nhà văn, nhà thiết kế, đầu bếp, chuyên gia truyền thông và các "nhà sáng tạo văn hóa" khác. Tham khảo các tổ chức nghệ thuật địa phương và các ủy ban hoặc hội đồng nghệ thuật của thành phố hoặc quận để tìm nghệ sĩ địa phương. Hoặc làm việc với một người giám tuyển nghệ thuật và văn hóa chuyên tư vấn cho các nhà phát triển về cách tích hợp nghệ thuật và văn hóa trong các dự án của họ.

1. 5)Understand and articulate stakeholder benefits (Hiểu và trình bày lợi ích của các bên liên quan)

Khám phá cách nghệ thuật và văn hóa có thể đóng góp vào sự sống động xã hội và kinh tế của dự án. Hãy chuẩn bị để thảo luận về lợi ích từ nhiều góc nhìn. Tập trung không chỉ vào các kết quả hướng đến cộng đồng và những gì có ý nghĩa đối với cộng đồng, mà còn vào các thông tin cụ thể cần thiết để bán dự án cho các nhà đầu tư và những người khác.

1. 6)Form cross-sector partnerships (Hình thành các đối tác liên ngành)

Bao gồm các nghệ sĩ, thành viên cộng đồng, chính quyền địa phương, các quỹ và tổ chức cộng đồng trong quy hoạch và phát triển dự án.

1. 7)Identify the critical skills needed to deliver on project goals and outcomes (Xác định các kỹ năng cần thiết để đạt được mục tiêu và kết quả dự án)

Xác định các kỹ năng cần thiết ngoài những kỹ năng được cung cấp bởi các nhà thiết kế, kiến trúc sư và nghệ sĩ. Hợp tác với sự pha trộn kỹ năng đúng đắn là điều quan trọng đối với sự thành công của một dự án.

1. 8)Look for early wins to generate excitement, visibility, and buy-in (Tìm kiếm những chiến thắng sớm để tạo hứng thú, tầm nhìn và sự ủng hộ)

Sử dụng các sự kiện pop-up hoặc cài đặt để thu hút mọi người vào, và sử dụng các cuộc tụ họp cộng đồng để thu hút mọi người tham gia.

1. 9)Maintain a long view (Duy trì một tầm nhìn dài hạn)

Đừng dừng lại khi dự án được xây dựng. Tích hợp các chương trình liên tục giữ cho cộng đồng tham gia và nơi chốn sống động và thú vị.

1. 10)Pursue creative financing (Theo đuổi tài chính sáng tạo)

Khi có ý chí, sẽ có cách. Tiền có thể đến từ những nơi không ngờ tới. Nếu tầm nhìn của bạn là đúng, được hình thành vì lý do đúng đắn và mang lại lợi ích thích hợp cho các bên liên quan, tiền sẽ đến. Hãy kiên trì.

2.5. Phân tích một số trường hợp tiêu biểu

2.5.1. Trường hợp Dự án Lumi Hanoi

1. a.Giới thiệu về dự án Lumi Hanoi

Lumi Hanoi là một dự án bất động sản cao cấp tọa lạc tại phường Tây Mỗ, quận Nam Từ Liêm, Hà Nội. Dự án bao gồm 9 tòa nhà cao từ 29 đến 35 tầng với khoảng 3.950 căn hộ, được thiết kế để mang lại một môi trường sống hiện đại, tiện nghi và thân thiện với môi trường. Mục tiêu của dự án là tạo ra một không gian sống và làm việc hòa quyện giữa thiên nhiên và con người [6].

1. b.Nghệ thuật thiết kế và không gian

Kiến trúc và cảm hứng thiết kế

Thiết kế bởi studioMilou: Được biết đến với các công trình mang tính nghệ thuật và hiện đại, studioMilou đã mang đến Lumi Hanoi một phong cách thiết kế độc đáo, kết hợp giữa truyền thống và hiện đại.

Cảm hứng ánh sáng: Với tên gọi lấy cảm hứng từ “lumière” – ánh sáng trong tiếng Pháp, Lumi Hanoi đặt ra triết lý thiết kế “thành phố ánh sáng”. Các tòa căn hộ không chỉ được sắp xếp một cách độc đáo để phá vỡ sự đơn điệu, mà còn được trang bị tấm kính và yếu tố kiến trúc tạo hiệu ứng thị giác thú vị, tận dụng ánh sáng và bóng tối không chỉ vào ban ngày mà còn vào ban đêm, giúp dẫn lối cư dân về nhà một cách an toàn và tinh tế. Ánh sáng là yếu tố quan trọng trong thiết kế của Lumi Hanoi, không chỉ mang lại cảm giác thoáng đãng mà còn làm nổi bật các yếu tố nghệ thuật trong không gian sống.

Không gian sống và cảnh quan

Lumi Hanoi dành một phần lớn diện tích cho hệ sinh thái bền vững như Công viên Lá phổi xanh, cầu đi bộ trên không, hệ thống thu gom và tái tạo nước mưa…, tạo ra một môi trường sống gần gũi với thiên nhiên. Cây xanh và các mảng xanh được bố trí khắp nơi, từ lối đi đến khu vực sinh hoạt chung, mang lại cảm giác thư giãn và trong lành.

Cảnh quan tại Lumi Hanoi được chăm chút tỉ mỉ với sự kết hợp giữa các mảng xanh tự nhiên và kiến trúc hiện đại. Các khu vườn, lối đi bộ, và khu vực nghỉ ngơi ngoài trời được bố trí khắp khuôn viên, tạo nên một không gian xanh mát và yên bình giữa lòng đô thị. Các khu vườn được thiết kế theo nhiều phong cách khác nhau, từ những khu vườn nhỏ yên tĩnh cho đến những khu vườn lớn với cây cỏ xanh tươi, hồ nước và các lối đi lát đá, mang đến một không gian thư giãn lý tưởng cho cư dân.

Cảnh quan tại Lumi Hanoi được chăm chút tỉ mỉ với sự kết hợp giữa các mảng xanh tự nhiên và kiến trúc hiện đại. Các khu vườn, lối đi bộ, và khu vực nghỉ ngơi ngoài trời được bố trí khắp khuôn viên, tạo nên một không gian xanh mát và yên bình giữa lòng đô thị. Các khu vườn được thiết kế theo nhiều phong cách khác nhau, từ những khu vườn nhỏ yên tĩnh cho đến những khu vườn lớn với cây cỏ xanh tươi, hồ nước và các lối đi lát đá, mang đến một không gian thư giãn lý tưởng cho cư dân.

Một điểm nhấn trong thiết kế của Lumi Hanoi là sự liền mạch giữa không gian nội thất và ngoại thất. Các khu vực sinh hoạt chung như phòng khách, bếp và phòng ăn được thiết kế mở, kết nối trực tiếp với ban công, tạo nên một không gian sống thông thoáng và gần gũi với thiên nhiên. Cảm giác hòa mình vào thiên nhiên không chỉ được trải nghiệm từ bên trong căn hộ mà còn từ các khu vực công cộng và cảnh quan xung quanh.

1. c.Phát triển không gian sáng tạo tại Lumi Hanoi

Phát triển không gian sáng tạo tại Lumi Hanoi thể hiện qua nhiều khía cạnh từ thiết kế kiến trúc, cảnh quan đến việc tạo dựng bản sắc và sự kết nối cộng đồng. Dự án được thiết kế như một tác phẩm nghệ thuật, với mỗi căn hộ, khu vực công cộng và cảnh quan đều mang đậm dấu ấn thẩm mỹ, nghệ thuật. Các khu vực công cộng như vườn, lối đi bộ, hồ bơi, khu vui chơi trẻ em và khu vực BBQ ngoài trời, tạo điều kiện cho cư dân giao lưu, tương tác và xây dựng cộng đồng. Lumi Hanoi cam kết thiết kế bền vững thông qua việc sử dụng vật liệu thân thiện với môi trường và áp dụng hệ thống quản lý năng lượng hiệu quả [6].

Trong sự kiện ra mắt, Lumi Hanoi kết hợp nghệ thuật, công nghệ để tạo ra trải nghiệm thực tế và tương tác cho khách mời, giúp họ cảm nhận được tinh thần và thông điệp của dự án. Sự kiện này không chỉ giới thiệu dự án mà còn xây dựng và củng cố hình ảnh thương hiệu hiện đại, sáng tạo và gắn kết với cộng đồng. Mỗi sự kiện được thiết kế như một câu chuyện liên kết, sử dụng nghệ thuật và công nghệ để truyền tải thông điệp của Lumi Hanoi một cách sâu sắc và ấn tượng.

Lumi Hanoi là ví dụ điển hình của phát triển không gian sáng tạo, nơi nghệ thuật, văn hóa và cộng đồng kết hợp hài hòa để tạo ra không gian sống đẳng cấp và đầy ý nghĩa. Dự án không chỉ mang lại giá trị thẩm mỹ mà còn xây dựng một cộng đồng bền vững, nơi cư dân sống, trải nghiệm và kết nối với nhau và không gian xung quanh.

2.5.2. Các nghiên cứu trường hợp quốc tế khác

Monroe Street Market là một dự án TOD hỗn hợp trị giá 250 triệu đô la, được triển khai tại Washington, D.C. Dự án bao gồm 27 studio nghệ sĩ, một con đường nghệ thuật và một trung tâm cộng đồng khu phố. Việc tích hợp nghệ thuật và văn hóa vào dự án đã tạo ra nhiều tác động tích cực. Giá trị bất động sản của khu vực đã tăng lên đáng kể, nhờ vào sự thu hút của các studio nghệ sĩ và con đường nghệ thuật đối với cư dân và nhà đầu tư, tạo ra một môi trường sống và làm việc sôi động. Các nhà phát triển báo cáo rằng tỷ lệ duy trì cư dân cao hơn so với các dự án không có yếu tố nghệ thuật và văn hóa, cho thấy cư dân cảm thấy gắn bó và hài lòng hơn với môi trường sống được tích hợp nghệ thuật. Hơn nữa, nhờ sự ủng hộ mạnh mẽ từ cộng đồng và các nghệ sĩ địa phương, chi phí tổng thể của dự án đã được giảm bớt. Các hoạt động và sự kiện nghệ thuật liên tục thu hút sự chú ý và tham gia của cư dân, giảm bớt chi phí marketing và quảng bá dự án.

Campus Martius Park (Detroit) là một ví dụ điển hình về việc sử dụng Phát triển không gian sáng tạo để tái thiết và phát triển đô thị. Công viên này đã được cải tạo với cơ sở hạ tầng và cảnh quan mới, bao gồm khu vườn bia, các cửa hàng làm thủ công và một "phòng khách mùa đông" ngoài trời. Kể từ khi mở cửa vào năm 2004, Campus Martius Park đã kích thích đầu tư mới trị giá 1 tỷ đô la. Sự cải tạo và các hoạt động sáng tạo đã biến công viên này thành một điểm đến hấp dẫn, thu hút nhiều du khách và nhà đầu tư. Dự án đã tạo ra 15,000 việc làm xây dựng và 7,000 việc làm mới có lương cao, đóng góp đáng kể vào sự phát triển kinh tế của khu vực. Các hoạt động nghệ thuật và văn hóa liên tục tổ chức tại công viên cũng tạo ra nhiều cơ hội việc làm cho các nghệ sĩ và người lao động trong ngành dịch vụ. Campus Martius Park đã trở thành một trung tâm giao lưu văn hóa và cộng đồng, nơi cư dân và du khách có thể tụ tập, tham gia các sự kiện và trải nghiệm nghệ thuật, tạo ra một môi trường sống động và gắn kết, nâng cao chất lượng cuộc sống của cư dân.

Mill Hill: East Macon Arts Village (Macon, Georgia) là một dự án tái phát triển cộng đồng, bao gồm việc tái phát triển một nhà hát lịch sử với các không gian nghệ thuật và doanh nghiệp làm thủ công mới, và cải tạo các ngôi nhà cổ. Dự án đã giúp nền kinh tế địa phương phát triển, tạo ra các cơ hội kinh doanh mới và thu hút du khách. Các không gian nghệ thuật và doanh nghiệp làm thủ công đã trở thành điểm đến hấp dẫn, góp phần tăng thu nhập cho các doanh nghiệp địa phương. Đồng thời, dự án cũng cung cấp nhà ở giá rẻ cho các nghệ sĩ địa phương, giúp họ có thể sinh sống và làm việc trong một môi trường sáng tạo. Việc cải tạo các ngôi nhà cổ không chỉ bảo tồn giá trị lịch sử mà còn tạo ra một không gian sống độc đáo và hấp dẫn. Mill Hill đã trở thành một trung tâm giao lưu văn hóa và nghệ thuật, nơi cư dân có thể tụ tập, tham gia các sự kiện và trải nghiệm nghệ thuật, tạo ra một môi trường sống động và gắn kết, nâng cao chất lượng cuộc sống của cư dân.

Những nghiên cứu trường hợp này cho thấy rõ ràng rằng việc phát triển không gian sáng tạo có thể mang lại nhiều lợi ích to lớn, bao gồm nâng cao giá trị bất động sản, tạo việc làm, tăng cường sự gắn kết cộng đồng và thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững [7].

3. Kết luận

Nghiên cứu này đã chỉ ra rằng việc áp dụng các thực hành tốt nhất và chiến lược vận hành phù hợp trong phát triển không gian sáng tạo có thể mang lại nhiều lợi ích to lớn cho cả nhà phát triển bất động sản và cộng đồng. Khi được thực hiện đúng, nó có thể tạo ra các cộng đồng sống động, bao trùm và thịnh vượng kinh tế [8]. Các nhà phát triển, chính quyền địa phương và cộng đồng có thể làm việc cùng nhau để tạo ra các dự án sáng tạo, bền vững và mang lại lợi ích cho tất cả các bên liên quan. Từ những nghiên cứu trên, chúng ta có thể rút ra các điểm quan trọng sau:

Nâng cao chất lượng cuộc sống: Các dự án tạo không gian sáng tạo tạo ra các khu vực công cộng đẹp mắt, an toàn và đầy sức sống, nâng cao chất lượng cuộc sống của cư dân. 

Thúc đẩy sự gắn kết cộng đồng: Tăng cường sự kết nối và gắn kết cộng đồng thông qua các hoạt động văn hóa, nghệ thuật và các không gian tương tác công cộng.

Hỗ trợ phát triển kinh tế: Thu hút du khách, nhà đầu tư và các doanh nghiệp mới, tạo ra cơ hội việc làm và thúc đẩy kinh tế địa phương.

Bảo tồn và phát triển văn hóa địa phương: Tận dụng và phát triển các giá trị văn hóa địa phương, góp phần duy trì và phát triển bản sắc văn hóa cộng đồng.

Cải thiện môi trường: Tạo ra các không gian xanh, công viên và khu vực bảo tồn tự nhiên, góp phần cải thiện môi trường sống.

Tài liệu kham khảo

[1] Colin Ball (2023), Americans for the Arts (Người Mỹ vì nghệ thuật), Hoa

[2] APA (2016), American Planning Association - Knowledgebase Collection Creative Placemaking (Hiệp hội kế hoạch Hoa Kỳ - Định nghĩa về Phát triển không gian sáng tạo), Hoa Kỳ.

[3] National Endowment For The Art (2017), How to Do Creative Placemaking: An Action-Oriented Guide to Arts in Community Development (Cách tạo dựng địa điểm sáng tạo: Hướng dẫn hành động hướng đến nghệ thuật trong phát triển cộng đồng), Hoa Kỳ.

[4] National Endowment for the Arts (2021), A Framework for Understanding and Measuring the National Endowment for the Arts’ Creative Placemaking Grants Program (Một khuôn khổ để hiểu và đo lường Chương trình tài trợ sáng tạo tạo dựng địa điểm của Quỹ Quốc gia về Nghệ thuật), Washington, DC

[5] Christopher Walker & Anne Gadwa Nicodemus (2017), Arts, Culture & Community Outcomes (LISC) (Nghệ thuật, Văn hóa & Kết quả cộng đồng), Hoa Kỳ.

[6] Capitaland Development Vietnam (2024), Introduction Lumi Hanoi (Thông tin dự án Lumi Hanoi), Hà Nội.

[7] Jamie Bennett (2020), ArtPlace America (Nơi trình bày nghệ thuật tại Mỹ), Hoa Kỳ.

[8] Rip Rapson (2019), Journey to Creative Placemaking: Insights & Lessons (Hành trình đến với việc tạo dựng địa điểm sáng tạo: Những hiểu biết sâu sắc và bài học), Hoa Kỳ