“Những hành vi bạo lực học đường thời gian gần đây triền miên diễn ra trên phạm vi cả nước. Như một thứ virus lây lan nhanh chóng và đang làm cho cả xã hội bức xúc. Gây sốc mọi người bằng những hình ảnh côn đồ, mang tính chất dã man, phi đạo đức. Làm thế nào để ngăn chặn vấn nạn này?

Người làm giáo dục

Trước tính cấp bách của giáo dục đạo đức cho học sinh, sự nở rộ của bạo lực học đường, Bộ GD&ĐT cho rằng trong việc đổi mới giáo dục hiện nay cần đưa thêm các chương trình rèn luyện đạo đức và kỹ năng sống cho học sinh. Trong Hội thảo “Giải pháp phòng ngừa từ xa và ngăn chặn tình trạng học sinh đánh nhau” được Bộ GD&ĐT tổ chức hồi cuối tháng 7.2010, Thứ trưởng Trần Quang Quý cho biết, Bộ sẽ tiếp tục có những giải pháp tăng cường giáo dục đạo đức, kỹ năng sống, kỹ năng ứng xử, tình cảm của học sinh đối với bạn bè. “Yêu cầu giáo viên chủ nhiệm và nhà trường tăng cường giúp các em học tập và vui chơi lành mạnh hơn. Chúng tôi cũng sẽ thay đổi chương trình giáo dục công dân để thiết thực và hấp dẫn hơn” – đó là nhiệm vụ mà Thứ trưởng Quý đặt ra cho các bậc học.

"Sự phát triển kinh tế đang khiến bố mẹ xa dần con mình, giáo dục công dân trong nhà trường quá hời hợt. Nếu chúng ta tiếp tục thờ ơ với giới trẻ thì không biết hậu quả sẽ thế nào". Chủ nhiệm Ủy ban Các vấn đề xã hội của Quốc hội Trương Thị Mai bày tỏ quan điểm.

Các vụ việc học sinh đánh nhau xảy ra nhiều hơn cả là các khu vực đông dân cư, khu vực có tốc độ đô thị hóa nhanh. Đồng thời, hiện tượng này thường thấy ở các học sinh cuối cấp THCS và các lớp của cấp THPT. Đây là lứa tuổi khá nhạy bén với tất cả những gì mà các em có thể chứng kiến trên phim ảnh cũng như trong các trò chơi, nhất là các loại văn hóa phẩm không lành mạnh được áp dụng vào trong thực tế cuộc sống của các em.

Trao đổi với chúng tôi, TS Lê Tiến Dũng, nguyên Hiệu trưởng Trường THPT DL Lomonoxop chia sẻ: Tôi cho rằng đại đa số học sinh rất ham học, ham hiểu biết, nhanh nhạy nắm bắt thông tin và giỏi hơn thế hệ chúng tôi. Tôi rất ấn tượng với những em học sinh nghèo vượt khó, học giỏi từ các tỉnh xa về Hà Nội miệt mài học tập, ôn thi đại học. Trong khi một số em học sinh ở Hà Nội có dư thừa điều kiện cả vật chất lẫn điều kiện học hành mà vẫn làm người khác phải đau lòng, con mắt xã hội nhìn nhận họ mà buồn thay cho cả một thế hệ!

Nguyên nhân dẫn đến những hiện tượng trên do cả chủ quan lẫn khách quan đưa lại: Khách quan ở chỗ, những hình ảnh bạo lực tràn lan trong những trò game ảo và một số phim ảnh mà các nhà quản lý chưa tìm được những biện pháp ngăn chặn để chúng vẫn đến được với học sinh. Chủ quan là do các em còn đang trong độ tuổi “ăn chưa no, lo chưa tới”, không biết phải trái, đúng sai, khi mọi người lên tiếng vẫn tỏ ra vô tư, ngây thơ đến khó hiểu? Mặt khác, các em đó chưa nhận được sự quan tâm, chăm sóc và dạy dỗ phù hợp kể cả phía nhà trường và gia đình.

Các thầy cô giáo ngoài việc cùng các em khám phá tri thức còn có vai trò rất quan trọng giúp học sinh tu dưỡng và hoàn thiện nhân cách. Bản thân các thầy cô giáo cũng phải biết cách yêu thương học sinh, khơi gợi những phẩm chất tốt trong nhân cách để học sinh tiếp cận và học theo, thực hiện tốt công tác giáo dục đạo đức cho học sinh. Hy vọng rằng bằng tiếng chuông cảnh tỉnh mà dư luận xã hội đã gióng lên qua mấy vụ việc vừa rồi, với sự chung tay quan tâm chăm sóc đúng mực và sự răn đe hợp lý ở những trường để xảy ra những vụ việc đáng tiếc ấy, như thế, các em học sinh sẽ làm vui lòng nhà trường, cha mẹ học sinh và xã hội”.

Các chuyên gia xã hội vào cuộc

Chúng tôi đã có những cuộc trò chuyện với một số chuyên gia về Tâm lý học, một thầy cô giảng dạy bộ môn Xã hội học và phần nào đó mang lại cho chúng ta những kiến giải chỉn chu hơn về vấn nạn tuổi học đường có một số hành động lệch lạc này.

Theo các chuyên gia tâm lý, nguyên nhân của những ẩu đả kia phần lớn do các em thiếu kỹ năng sống, đó là “kỹ năng mềm” trong ứng xử với các mối quan hệ xã hội. “Kỹ năng mềm” được hình thành qua các hoạt động xã hội mang tính chất cộng đồng như đoàn, đội, nhóm... Thế nhưng trong các trường học hiện nay, phần đa đều thiếu sân chơi cho các em để hình thành những “kỹ năng mềm”.  Vì thế Nguyên nhân của các cuộc đánh lộn của phái nữ cũng "vu vơ" như sự giận hờn của các em, giống như thể đánh nhau chỉ vì "nhìn đểu" dù chẳng ai rõ "nhìn đểu" là như thế nào. Ở độ tuổi đang hình thành nhân cách, nhiều em do hoàn cảnh sống, tiếp xúc sớm với nhiều hành vi bạo lực trên mạng, phim ảnh, những bạn bè quen thói ngông nghênh, thì bị "tôi luyện" theo hướng đó. Chứng kiến cảnh đánh đấm, nhưng chúng vẫn không hề thấy "đau", đó chính là mầm mống của căn bệnh vô cảm rất nguy hại”.

“Hệ lụy của việc gây lộn là rất xấu với cả kẻ đánh lẫn người ăn đòn, hầu hết những kẻ bắt nạt thường cố gắng khiến người khác cảm thấy bản thân chúng thật quan trọng. Bắt nạt một ai đó sẽ khiến những đứa trẻ này cảm thấy to lớn và mạnh mẽ hơn. Những đứa trẻ bị bắt nạt thường cảm thấy bị tổn thương, chán nản, lo âu, suy sụp... Sự sợ hãi hoặc nỗi ám ảnh làm thế nào để đối phó những kẻ bắt nạt có thể khiến đứa trẻ trở nên stress… Dẫn tới việc trở nên trầm cảm, sinh ra tự kỷ, xấu hổ khi bạn bè nhìn mình như... kẻ thất bại”. ThS Tâm lý học Phạm Thanh Khiết cho hay.

Các trường ở nước ta hầu như chỉ lo tập trung vào nhiệm vụ dạy chữ, trau dồi kiến thức mà chưa làm tốt công tác dạy người. Các hoạt động Đoàn thể chỉ mang tính phong trào và hoạt động không hiệu quả, chưa thực sự là sân chơi bổ ích, thu hút được đông đảo học sinh tham gia. Các trường thiếu hẳn các hoạt động ngoại khóa đã khiến cho các em chưa có những tiếng nói chung trong cộng đồng. Mối quan hệ tiếp xúc chỉ là thoảng qua, mang nặng tính hình thức mà như nhiều người nói là “xã giao”. Mặt khác, việc tồn tại các tổ chức đoàn hội chỉ mang tính hình thức, khâu tổ chức còn lỏng lẻo mang tính đối phó nên đã làm các em đánh mất đi cơ hội “giao tế”.

Xét về góc độ tâm sinh lý, thì những người này có biểu hiện tinh thần lệch lạc, khả năng kiềm chế kém, lúc hưng phấn thì như phát điên, lúc buồn bã dễ ức chế thần kinh, lỳ lợm”. (TS Nguyễn Đình Hạc).

Đã đến lúc chúng ta cần xem trọng việc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh bằng việc tạo ra nhiều sân chơi lành mạnh, bổ ích, trong đó chú trọng đẩy mạnh hiệu quả hoạt động Đoàn, Hội, và tổ chức sinh hoạt ngoại khoá phong phú và thiết thực. Là sân chơi bổ ích cho các em hòa nhập và thấu hiểu mọi nguyên lý phát triển của xã hội.

Minh Thứ

Kỳ 3: Cần một chế tài cho bạo lực tuổi học đường

(Kỳ này trình bày Ý kiến nhà làm luật, Nguyên lý gia đình – xã hội và kết thúc bằng phần Vĩ thanh)