1. Ý nghĩa thực tiễn của cuộc vận động

Ngay từ những năm đầu của thập kỷ 60 Thế kỷ trước, thực hiện lời căn dặn của Bác Hồ kính yêu: “Dù khó khăn đến đâu cũng phải tiếp tục thi đua dạy tốt và học tốt”, ngành Giáo dục Việt Nam đã liên tục vượt qua những khó khăn, thử thách để không ngừng phát triển. Phong trào thi đua Hai tốt thường xuyên được đẩy mạnh và ngày càng có nhiều thành tựu nổi bật. Nhiều thầy cô giáo được tôn vinh là những tấm gương sáng, là những “viên phấn vàng” trong phong trào dạy tốt; nhiều học sinh (HS) có thành tích học tập xuất sắc, đạt nhiều giải cao trên các trường thi quốc tế. Tiếp nối phong trào thi đua Hai tốt, trong những năm qua, ngành Giáo dục-Đào tạo nước ta đã tổ chức thực hiện các cuộc vận động: “Hai không”, “Mỗi thầy cô giáo là tấm gương sáng về đạo đức, tự học và sáng tạo” và phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực”. Chúng ta có thể thấy rõ rằng: Cuộc vận động “Hai không” là tái tạo môi trường sư phạm lành mạnh, làm nền tảng cho đổi mới giáo dục. Cuộc vận động “Mỗi thầy cô giáo là tấm gương sáng về đạo đức, tự học và sáng tạo” nhằm khẳng định vị trí quyết định của người thầy làm đầu tầu cho sự nghiệp giáo dục. Phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực” là “cơ chế” Nhà nước và nhân dân cùng làm để phát triển sự nghiệp giáo dục; đồng thời cụ thể hóa phong trào thi đua Dạy tốt - Học tốt, là giải pháp đột phá để nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. Tuy nhiên, phong trào cũng không phải là mới, bởi vì, từ trước đến nay mục tiêu của ngành Giáo dục vẫn là xây dựng môi trường sư phạm lành mạnh, học đi đôi với hành, chất lượng dạy và học không ngừng được nâng cao; mọi hoạt động giáo dục trở nên nhẹ nhàng, vui tươi, hấp dẫn; trường học gắn bó mật thiết với thực tế của cuộc sống. Để làm được điều này, Hiệu trưởng, người đứng đầu nhà trường phải là người chủ trì xây dựng và triển khai kế hoạch đồng thời cũng là người quyết định đến chất lượng của phong trào thi đua tại đơn vị của mình.

2. Hiểu và làm đúng nội dung, mục đích cuộc vận động

Trường học thân thiện là mô hình trường học do Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc (UNICEF) đề xướng, xây dựng và triển khai từ vài thập kỷ qua ở nhiều nước trên thế giới và đã thu được những kết quả tốt đẹp. Ở Việt Nam, Bộ Giáo dục và Đào tạo phối hợp với UNICEF tổ chức thí điểm xây dựng mô hình trường học thân thiện tại nhiều trường Tiểu học và THCS. Sau đó, Bộ Giáo dục và Đào tạo quyết định tiến hành mở rộng mô hình này ở tất cả các cấp học phổ thông (có cả THPT). Hiểu đúng về trường học thân thiện ta thấy: Trước hết là nơi tiếp nhận tất cả trẻ em trong độ tuổi quy định, đến trường. Nhà trường phải tạo điều kiện để thực hiện bình đẳng về quyền học tập cho thanh, thiếu niên. Trường học có chất lượng giáo dục toàn diện và hiệu quả giáo dục không ngừng được nâng cao. Các thầy, cô giáo phải thân thiện trong giao tiếp, dạy học, thân thiện trong đánh giá kết quả rèn luyện, học tập của học sinh (HS), đánh giá công bằng, khách quan với lương tâm và trách nhiệm của nhà giáo. Các thầy, cô giáo trong quá trình dạy học phải thân thiện với mọi năng lực thực tế của các đối tượng HS để các em tự tin bước vào đời. Trường học có môi trường sống lành mạnh, an toàn, tránh được những bất trắc, nguy hiểm đe dọa đến HS. Trường học có cơ sở vật chất đảm bảo các quyền tự nhiên thiết yếu của con người: đủ nước sạch, ánh sáng, phòng y tế, nhà vệ sinh, sân chơi, bãi tập v.v…Trường học thân thiện là trường tạo lập sự bình đẳng giới, xây dựng thái độ và giáo dục hành vi ứng xử tôn trọng bình đẳng nam nữ. Chú trọng giáo dục kỹ năng sống, giáo dục cho HS biết rèn luyện thân thể, biết tự bảo vệ sức khỏe, biết sống khỏe mạnh, an toàn. Nhà trường là nơi huy động có hiệu quả sự tham gia của HS, thầy cô giáo, cha mẹ HS, của chính quyền, các tổ chức đoàn thể, các đơn vị kinh tế và nhân dân địa phương nơi trường đóng cùng đồng lòng, đồng sức xây dựng môi trường giáo dục.

Đầu năm học 2008-2009, Bộ Giáo dục & Đào tạo đã ban hành một số văn bản quan trọng như sau: Chỉ thị số 40/2008/CT-BGD&ĐT ngày 22/7/2008 và Kế hoạch 307/KH-BGD&ĐT ngày 22/7/2008 về Triển khai phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực” trong các trường phổ thông năm học 2008-2009 và giai đoạn 2008-2013.

Tất cả các văn bản trên của Bộ cho thấy rõ rằng, đây là một phong trào có mục tiêu, ý nghĩa rộng lớn và rất quan trọng đòi hỏi toàn Ngành, toàn xã hội cùng chung tay thực hiện mới đạt được kết quả.

3. Khắc phục những hạn chế trong trường học hiện nay

 Nhìn lại quá trình phát triển giáo dục – đào tạo trong nhiều năm qua, chúng ta nhận thấy rằng, giáo dục phổ thông ở nước ta vẫn còn nhiều hạn chế, thiếu sót. Phương pháp giáo dục, phương pháp dạy học còn mang tính áp đặt, chưa quan tâm đến tâm tư, nguyện vọng, chưa chú ý đến việc tự học, tự giác của các em. Người giáo viên (GV) có thể nói là thần tượng của HS nhưng chưa thực sự là người gần gũi để các em có thể bày tỏ cảm nhận, nghĩ suy của mình. Trong đánh giá HS, các thầy cô giáo vẫn còn nhiều khắt khe, có khi còn la mắng, đánh đập; từ đó khiến các em thiếu tự tin, thiếu mạnh dạn trong việc thể hiện suy nghĩ và việc làm của mình. Trường học còn là nơi tạo “áp lực” đối với các em hết sức nặng nề. Các em đến trường chỉ có mỗi việc là học, học theo yêu cầu của thầy cô chứ chưa có được những hoạt động giúp các em được vui chơi, thoải mái như “học mà chơi, chơi mà học”. Cũng chính vì thế, tại môi trường giáo dục còn thiếu thốn, gò bó, các em chưa có được sự tự tin, thoải mái khi đến trường; các em vẫn còn thiếu rất nhiều kỹ năng sống như: Kỹ năng giao tiếp, kỹ năng tự bảo vệ, kỹ năng hợp tác... Mặt khác, kinh phí trang bị cơ sở vật chất, hoạt động giáo dục của trường cũng còn hạn chế nên chưa tạo được cảnh quan thật đẹp mắt, hấp dẫn các em. Các hoạt động giáo dục chưa được đầu tư đúng mức; khen thưởng thi đua còn ít ỏi... nên việc thực hiện mục tiêu giáo dục chỉ ở một chừng mực nào đó.

4. Vai trò của Hiệu trưởng và kết quả cuộc vận động…

Là người lãnh đạo, Hiệu trưởng chịu trách nhiệm trực tiếp, toàn diện về việc tổ chức có hiệu quả phong trào thi đua nói chung và phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực” nói riêng. Do vậy, Hiệu trường cần có nhận thức đầy đủ về mục đích, yêu cầu và nội dung của phong trào nhưng quan trọng hơn cả, Hiệu trưởng phải có nhiều sáng kiến, biện pháp nhằm cụ thể hóa và huy động được sức mạnh tổng hợp của các lực lượng giáo dục trong xã hội nhằm đẩy mạnh hoạt động của nhà trường theo các yêu cầu của phong trào thi đua. Sau khi nắm bắt tinh thần chỉ đạo của Ngành, nhà trường tiến hành thành lập Ban chỉ đạo và xây dựng kế hoạch hành động cho phong trào thi đua. Hiệu trưởng tổ chức họp Hội đồng sư phạm để quán triệt kế hoạch, thảo luận sâu, kỹ và đề ra những giải pháp để thực hiện bằng được các nội dung của phong trào. Mỗi thầy cô giáo phải xác định cho mình, là nhân vật chủ yếu xây dựng môi trường thân thiện trong trường học, phải luôn thân thiện, sẵn sàng giúp đỡ HS để mỗi em được học tập tốt, phát huy hết khả năng của mình. Sự thân thiện của thầy cô phải luôn đi cùng thái độ nghiêm khắc, công bằng trong giáo dục. Từng đoàn thể, cá nhân của trường đều nắm bắt sâu, kỹ 5 nội dung của phong trào và đưa vào kế hoạch công tác. Ngoài ra, trong các cuộc họp với Đảng ủy, chính quyền địa phương, các ban, ngành, đoàn thể, Hội phụ huynh HS, Hiệu trưởng luôn tuyên truyền sâu rộng chủ trương này và đặt ra yêu cầu phối hợp, hình thành sự hợp tác giữa gia đình, nhà trường và xã hội. Với sự phối hợp chặt chẽ như vậy, Trường THPT Hoàng Quốc Việt đã đoàn kết, vượt khó vươn lên, phấn đấu đạt được những mục tiêu cơ bản và toàn diện. Về công tác giáo dục tư tưởng đạo đức, nhà trường đã làm tốt công tác giáo dục chính trị tư tưởng cho GV, HS thông qua các giờ sinh hoạt, chào cờ, ngoại khóa theo chủ điểm tháng, chú trọng rèn luyện kỹ năng sống và tăng cường bồi dưỡng nhận thức xã hội cho các em. Nhà trường đã gắn phong trào với chủ điểm tháng để giao ước thi đua giữa các khối lớp, các tập thể và cá nhân có thành tích xuất sắc đều được tôn vinh khen thưởng kịp thời. Nhà trường làm tốt công tác kiểm tra đánh giá kết quả học tập của HS đảm bảo công khai, minh bạch và công bằng. Xin lấy ví dụ: năm học 2012-2013 nhà trường đã tổ chức nhiều hoạt động thu hút sự tham gia của HS, đồng thời tổ chức ôn luyện các đội tuyển HS giỏi tham gia các kỳ thi cấp Tỉnh, năm học này nhà trường đã đạt nhiều kết quả: 08 giải HS giỏi cấp Tỉnh, 22 sáng kiến kinh nghiệm của GV được Hội đồng khoa học cấp Trường, cấp Ngành thông qua và được áp dụng có hiệu quả trong giảng dạy, 22 GV Giỏi cấp Cơ sở, 05 GV Giỏi cấp Tỉnh. Các cuộc thi: "Rung chuông vàng", "Thầy cô giáo và học sinh Trường Hoàng Quốc Việt chung sức"... giao lưu, dự ngày hội OPENDAY và kết nghĩa với Trường ĐHKTCN Thái Nguyên là những hoạt động thu hút tính tích cực sáng tạo của GV và HS. Đặc biệt với đặc thù của trường đóng tại vùng ngoại ô TP, HS nhà trường phần lớn là con em nông dân vùng sâu vùng xa, vùng chiến khu cách mạng, nhà trường đã làm tốt công tác chăm lo tới HS có hoàn cảnh khó khăn. Đây là năm học thứ 2 các thầy cô giáo Trường Hoàng Quốc Việt nhận đỡ đầu chăm sóc 34 HS có hoàn cảnh khó khăn, riêng đêm 24/01/2013 giáp tết Quý Tỵ nhà trường trao hơn 200 suất quà trị giá 75,300 triệu đồng cho HS nghèo vùng nông thôn từ sự ủng hộ của các cấp các ngành, các tổ chức từ thiện nhân đạo...

Ngoài ra, nhà trường tổ chức các hoạt động ngoại khóa, hoạt động nhân đạo từ thiện, đền ơn đáp nghĩa, phong trào “nghìn việc tốt” theo chủ điểm, chủ đề của từng tháng để giáo dục HS về đạo đức, lối sống, pháp luật, giáo dục trách nhiệm công dân với xã hội, về quyền trẻ em, kính trọng ông bà, cha mẹ, trách nhiệm với gia đình, giúp đỡ bạn bè và người thân. Đảng bộ nhà trường năm 2011 được Thành ủy công nhận là đơn vị Trong sạch, Vững mạnh, là một trong 4 tập thể tiêu biểu của Thành ủy Yên Bái đạt thành tích xuất sắc về hưởng ứng có kết quả cuộc vận động “Yên Bái học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”, được nhận Giấy khen của Thành ủy trao tặng. Bên cạnh đó, ngoài việc rèn luyện kỹ năng sống cho HS, nhà trường tạo cho các em một môi trường học tập xanh, sạch, đẹp, an toàn, dạy học phù hợp với đặc điểm lứa tuổi HS để giúp các em tự tin trong học tập, tổ chức nhiều hoạt động tập thể vui tươi, lành mạnh; gắn kết giáo dục đạo đức, văn hóa với giáo dục ý thức công dân, trách nhiệm xã hội.

Sau 5 năm thực hiện phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực”, CBGVNV, học sinh Trường THPT Hoàng Quốc Việt, cha mẹ HS và nhân dân địa phương đều cảm nhận được nét đẹp học đường, cảm nhận được sự thân thiện từ môi trường giáo dục. Biểu hiện rõ và dễ thấy nhất là trường lớp đều sạch đẹp, khuôn viên trường đã xanh, sạch, đẹp hơn. Đặc biệt là công tác đổi mới phương pháp dạy học, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy và các hoạt động giáo dục của CB GV NV nhà trường. Đối với HS, các em được động viên, khích lệ kịp thời mỗi khi đạt kết quả cao trong học tập. Vì thế các em ngày càng tự tin, chủ động, tích cực học tập hơn. Gia đình chăm lo, động viên giúp đỡ, tạo điều kiện tốt hơn cho con em mình học tập. Mối quan hệ nhà trường, gia đình, xã hội thân thiện, gắn bó hơn trước. Vai trò của các đoàn thể trong và ngoài nhà trường được phát huy tốt hơn. Điều đó cho thấy rằng, phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực” đã chứng tỏ sức mạnh của mối quan hệ hữu cơ, nhân – quả giữa 3 môi trường giáo dục: Gia đình – nhà trường – xã hội. Cuộc vận động “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực” thực sự là “chất keo” gắn kết rất hiệu quả ngày càng bền chặt các lực lượng giáo dục để tạo nên sức mạnh tổng hợp thúc đẩy sự nghiệp “trồng người” ngày càng phát triển bền vững. Trong phong trào thi đua ấy, Hiệu trưởng phải là người “nhạc trưởng” cực kỳ quan trọng, phải điều khiển “dàn hợp xướng” đi đúng mục tiêu, đúng yêu cầu và đúng nội dung. Như vậy, phong trào thi đua mới thực sự có sức sống mãnh liệt, có hiệu quả để HS gắn bó với trường lớp, là động lực lôi cuốn các em đến trường với cảm nhận “Đi học là hạnh phúc” và “Mỗi ngày đến trường là một ngày vui”.

5. Một số giải pháp trong những năm học tiếp theo

Phát huy kết quả đã đạt được sau 5 năm thực hiện phong trào này, nhà trường tiếp tục tổ chức nhiều hoạt động có chiều sâu mang ý nghĩa thiết thực nhằm thu hút các lực lượng trong nhà trường và xã hội tham gia.

-   Các tổ chức đoàn thể, nhất là Đoàn thanh niên cần tập trung vào một trong số 5

nội dung của phong trào thi đua để tiếp tục nhân rộng mô hình như: thanh niên tự quản, an ninh xung kích, thăm nơi ở trọ của HS trên địa bàn, tổ chức các hoạt động mở rộng mối đoàn kết giao lưu với các trường THPT trong tỉnh với sự giúp đỡ của trường ĐHKTCN Thái nguyên.

-   Chất lượng công tác dạy và học của nhà trường phải được đề cao theo hướng

 bền vững; chú trọng nâng cao tỷ lệ giáo dục đại trà, tăng cường việc bồi dưỡng mũi nhọn HS để đạt được nhiều giải HS giỏi các cấp, tăng tỷ lệ HS thi đỗ vào các trường ĐH,CĐ.

-   Công tác tuyên truyền, nhà trường cần tranh thủ sự giúp đỡ của cấp ủy Đảng,

chính quyền địa phương, phụ huynh HS và các ban ngành đoàn thể để phong trào thi đua và các cuộc vận động đạt kết quả cao hơn nữa góp phần cùng với nhà trường thực hiện thắng lợi nhiệm vụ chính trị:"Nâng cao dân trí, đào tạo nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài" cho tỉnh nhà, góp phần xây dựng và bảo vệ đất nước ngày càng giàu đẹp, vững bền./.

Tài liệu tham khảo:

1. Báo cáo Tổng kết phong trào thi đua các năm học từ 2008 - 2013

2. Sổ tay Trường học thân thiện, học sinh tích cực 2008 – 2013

3. Hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ năm học 2012- 2013 của Bộ GD&ĐT

ĐỖ THỊ THANH THỦY

Trường THPT Hoàng Quốc Việt, Yên Bái